އިހު އެވޭލާ ޒަމާނުން ފެށިގެން ރަމަޟާން މަހަކީ ދިވެހިންނަށް ވަރަށް ހާއްސަ މަހެކެވެ. އެ މަހަށްޓަކައި އެ ޒަމާނަކާ ގުޅޭ އެންމެ ރަނގަޅަކަށް ކޮންމެ މީހަކުވެސް ތައްޔާރުވެ އެވެ. މި ގޮތުން ގެދޮރު ސާފުތާހިރު ކުރުމާއި ރަނގަޅު ކާބޯތަކެތި ހޯދާ އަތްމަތި ކުރެއެވެ. މި ލިޔުމުގައި އަޅުގަނޑު މި ބަލައިލަނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ކާބަފައިން ރަމަޟާން މަސް ހޭދަ ކޮށް އުޅުނު ގޮތުގެ މައްޗަށެވެ.

ތައްޔާރުވުން

ރަމަޟާން މަހަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ ކާބަފައިން ވަރަށް ރަނގަޅަށް ތައްޔާރުވެ އެވެ. ރަމަޟާން މަހާމެދު ދެކެނީ ރަމަޟާން މަހަކީ މަޖާ ކުރުމާއި ކުޅިވަރު ކުޅުމާއި އަދި މީރު ކާބޯ ތަކެތިން އިސްރާފު ކުރަންވީ މަހެއްގެ ގޮތުގަ އެވެ. އެހެންކަމުން މި ކަންކަމަށް ވަރަށް ރަނގަޅަށް ތައްޔާރުވެ އެވެ.

ރަމަޟާން މަހަށް ތައްޔާރުވުމުގެ ގޮތުން ކޮށްއުޅޭ ކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައި އެންމެ އިސްކަމެއް ދީގެން ކޮށްއުޅޭ އެއްކަމަކީ ގެދޮރު ފޮޅާ ސާފު ކުރުމެވެ. ބޯފެން ގެންނަ ފެންވަޅުތަކާއި މިސްކިތްތަކުގެ ފެންވަޅުތަކުގެ އިތުރުން ގޭގައި ހުންނަ ފެންވަޅު ދިޔަ ހިއްކާ ފެހި ކަހަ އެވެ. ބަދިގޭގައި ހިފާ ގެންގުޅޭ ތަކެތި ދޮވެ ސާފުކުރެ އެވެ. އާ ކުރަންޖެހޭ އެއްޗެއްނަމަ އެ އެއްޗެއްވެސް އާކުރެ އެވެ. މި ގޮތުން ދޭފަތާއި އުނދުޅި އާއި ސަމުސަލާއި ފިޔަން ފަދަ ތަކެތި ހަދަ އެވެ. މީގެ އިތުރުން ދޮންވެލި ގެނެސް ގޭދޮށަށް ދޮންވެލި ލަ އެވެ. އަދި ކޮންމެ ގެއަކުވެސް އަންބަލަމެއް ހަދަ އެވެ. އެއީ ރޯދަމަހު އެ ތަނުގައި ތިބުމަށާ ކުޅުމަށެވެ. ރޯދަމަހު އެންމެ ގިނައިން ކުޅޭ ކުޅިވަރަކީ އޮށްވަޅު ގޮނޑި އެވެ.

އެހެން މަސްމަހާ ހިލާފަށް ރަމަޟާން މަހު ކެއިންބުއިމުގެ ކަންކަމަށްކުރާ ހޭދަ އިތުރު ކުރެ އެވެ. އެހެންކަމުން ރަމަޟާން މަސް އައުމުގެ މާ ކުރިން ބައެއް މީހުން މާލެ ފައިބާ ފައިސާ ހޯދަ އެވެ. ރޯދަމަސް އައުމުން، އެ މީހުން އުޅޭ ތަނަކުން ފޮނުވިޔަސް ނުފޮނުވިޔަސް އެނބުރި ރަށަށް އާދެ އެވެ. އަންނައިރު ރޯދަމަހަށް ބޭނުންވާ ހުރިހާ ސާމާނެއް ގެނެއެވެ. މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ގެންނަނީ ކާބޯތަކެއްޗެވެ.

ހަނދުބެލުން

ރޯދައަށް ހަނދުބަލާ ރެއަކީ ވަރަށް ހާއްސަ ރެއެކެވެ. ރޯދައަށް ހަނދުބެލުމުގެ ކުރިން ރޯދައަށް ވާންވީ ހުރިހާ ތައްޔާރެއް ވެއެވެ. ހަނދުބަލާ ރޭ ސޮލަވާތް ކިޔެވުމަށްޓަކައި ކޮންމެ ގެއަކު އަސުރުވުމުން ބޯފޮޅި ފިހެ އެވެ. ހަވީރުވުމުން ކޮންމެ ކުއްޖަކުވެސް ދެތިން ބޯފޮޅި ކެޔޮފަތްގަނޑެއްފަދަ އެއްޗަކަށްލައި އޮޅާލައިގެން އަތިރިމައްޗަށް ހަނދުބަލަން ނުކުމެއެވެ. ހަނދުބަލަން ތިބޭއިރު ގެންދިޔަ ފޮޅިތައް އެއް ކުއްޖަކު އަނެއް ކުއްޖަކަށް ބަދަލުކޮށް ކައި އުޅެއެވެ.

ހަނދު ފެނުމުން އެއް ރަށުން އަނެއް ރަށަށް އެންގުމަށްޓަކައި ގޮނޑުދޮށުގައި އަލިފާންހުޅު ރޯކުރެއެވެ. އަދި ރަށުތެރޭގައި ސަންގުފުމެ އުފާފާޅު ކުރެއެވެ. ރޯދަ މަހުގެ ދެވަނަ ރޭ އޮންނަ ހާއްސަ ކަމަކީ ބޮޑު ތަކުރުފާނުގެ މައްޗަށް ކިޔަވާ ފާތިހާ ފަރިއްކޮޅު ކިޔެވުމެވެ.

ހާރުދަން

ރަމަޟާން މަސް އައުމާއެކު ރަށުގެ ގިނަ މީހުން ރޭގަނޑު ނުނިދާ ހޭލާ އުޅެއެވެ. ހޭލާ އުޅޭ ޒުވާނުންގެ އެންމެ ބޮޑު އެއް ބޭނުމަކީ ހާރުދަމު ސަންގު ފުންމުމެވެ. (ހާރުދަމު ސަންގު ފުންމުން, ވަކިލިޔުމެއްގެ ގޮތުގައި ގެނެސްދޭނަމެވެ.) ޒުވާނުން އާންމު ގޮތެއްގައި އުޅެނީ އަތިރިމަތީގައި ހުންނަ ހޮޅުއަށި ތަކުގަ އެވެ. މީގެ އިތުރުން އީދަށް ކުޅިވަރު ދަސްކުރުމުގައި ހަރަކާތްތެރިވެ އެވެ. އެހެންކަމުން އެހެން މަސްމަހާ ހިލާފަށް ރަށުތެރެ އޮންނަނީ ހަލަބޮލި ވެފައެވެ. ބައެއް ފަހަރު ގަސްގަހުގައި ހުންނަ މޭވާފަދަ ތަކެތި ސިއްރުން ރޭގަނޑު ކައިބޮއި ގަސްގަހަށް ގެއްލުންދެއެވެ. ހަމަ އެއާއެކު ބައެއް މީހުންނަށް ތަފާތު ޖެއްސުން ކުރެއެވެ.

ރަށުގެ އެއްވެސް ގެއަކު ހާރުދަންވުމުގެ ކުރިން ހާރެއް ނުކައްކައެވެ. ހާރު ކަނީ ރަށުތެރޭގައި ސަންގުފުމޭ މީހުން ސަންގު ފުންމީމާ ތެދުވެ ކައްކައިގެންނެވެ. މީގެ އިތުރުން އެއްގޭގެ މީހުންނަށް ހޭލެވިއްޖެނަމަ ކައިރި ގޭތަކުގެ މީހުން ހާރު ކައިފިތޯ ބަލައެވެ. ޔަގީން ނުވާނަމަ އެގެއަކަށްގޮސް ހާރުކާން ގޮވައެވެ. ހާރުދަމަށް އެންމެ ގިނައިން ކައިއުޅޭ އެއްޗަކީ ފިހުނު މަހާއި ކިރުހަކުރު ބަތާއި އަދި ބަތްޕެނެވެ.

ހާރުކެއުމުގައި ބޮޑެތި މީހުންނާއެކު ގޭގެ ކުޑަކުދިންވެސް ބައިވެރި ވެއެވެ. ހާރު ކެއުމަށްފަހު މައިންބަފައިން އެކުދިންނަށް ކިޔައިދޭ ހާއްސަ ނިޔަތެއް އޮވެއެވެ. މި ނިޔަތަކީ "އައްނިޔަތުން ބައްނިޔަތުން ކާށި ފަޅާ މުގުރު ގަނޑުން ބޮލުގަ ޓޮއް" މި ނިޔަތް ތަފާތު ކުރުމެއް ނެތި ކޮންމެ ރެއަކު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކިޔައިދެ އެވެ. ލަފާކުރެވޭ ގޮތުގައި މި ނިޔަތް މި ގޮތަށް ކިޔައިދީ އުޅުނީ ރޯދައިގެ ނިޔަތް ކިޔައިފިނަމަ، އެ ރޯދަ ނުހިފައި ދޫކޮށްލުމަކީ ކުރަން ހެޔޮނުވާވަރުގެ ކަމެއްކަމުގައި ދެކޭތީއެވެ. އެހެންކަމުން މިކަން މި ގޮތަށް ކުރަނީ އެވެ.

ދުވާލުގެ ވަގުތު

ވަރަށްމަދު މީހަކު ނޫނީ ރޯދަމަހު ދުވާލު މަސައްކަތެއް ނުކުރެ އެވެ. ގިނަ ފަހަރަށް މަސައްކަތެއް ކުރިޔަސް ކުރަނީ މެދު އުމުރަށްވުރެ މަތީގެ މީހުންނެވެ. މަދު ބަޔަކު ވަދު މަސްވެރިކަމު ނުކުމެ އެވެ. އަމުދުން މަހަކަށް ނުދެއެވެ. ނިދާ ހޭލެވުމާއެކު ގިނަ މީހުން ދަނީ ހޮޅުއައްޓަށެވެ. މި ތަނުގައި މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި އޮންނާނީ މީސްމީހުންގެ ނެތިމޮށުމާއި ރުޅިއަންނަ މީހަކު ރުޅި އެރުވުމެވެ. ގިނަ ދުވަސް ދުވަހު މިކަން ނިމޭނީ ގަޔަށް ބޮލަށް އަރާ ހިސާބުންނެވެ. ގިނަ މީހުން ގެއަށް ދަނީ ހަވީރު ފިނި ޖެހުނީމަ އެވެ. (ނުނިމޭ)