ގާނޫނީ ގޮތުން ދައުލަތެއް، ދައުލަތަކަށް ވުމަށްޓަކައި، އަސާސީ ތިން ރުކުނެއް ފުރިހަމަވާންޖެހެއެވެ. އެ ދައުލަތެއްގެ ވެރިކަން ހިނގާނެ ބިމަކާއި، އެ ބިމުގައި ވެރިކަން ކުރާ ސަރުކާރަކާއި، އެސަރުކާރަށް ކިޔަމަންތެރިވެގެން ތިބެން އެއްބަސްވާ ރައްޔިތަކު ތިބެންޖެހެ އެވެ.

ގާނޫނީ ގޮތުން ދައުލަތެއް އުފެދުމުގެ ތަބީއީ ނަތީޖާއަކީ، އެ ގައުމެއްގެ ވަސީލަތްތަކުގެ ސިޔާދަތީ ބާރު ދައުލަތަށް ލިބުމެވެ. ބިމާއި، ބިމުގައި އަޑީގައިވާ މައުދަންތަކާއި، ފަރުބަދަތަކާއި، ރަށްތަކާއި ފަޅުތަކާއި އެނޫން ވެސް ހުރިހާ ތަބީއީ ވަސީލަތްތަކުގެ މިލްކުވެރިކަން އެ ދައުލަތަށް ލިބެ އެވެ. ދައުލަތުގެ ފަރާތުން، މިލްކުވެރިކަމުގެ ބާރު ބޭނުންކުރަނީ، އެ ދައުލަތެއްގެ ސަރުކާރުންނެވެ.

އެ ދައުލަތެއްގައި އޮންނާނެ ސަރުކާރުގެ ގޮތްބާވަތް ކަނޑައަޅަނީ ރައްޔިތުންނެވެ. ބައެއް ގައުމުތަކުގައި ރިޔާސީ ވެރިކަމެކެވެ. އަނެއްބައި ގައުމުތަކުގައި ޑިމޮކްރަސީ އެވެ. މިއިން ކޮންމެ ބާވަތެއްގެ ވެރިކަމެއްގައި ވެސް، ސަރުކާރާއި ރައްޔިތުންނާ ދެމެދު އޮތް މައިގަނޑު މުއާމަލާތަކީ، ދައުލަތުގެ ވަސީލަތްތައް ބަލަހައްޓައި، އެއިން އިގްތިސާދީ މަންފާ ހޯދައިގެން، އެ ލިބޭ ފައިސާއިން، ދައުލަތުން (ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ސަރުކާރުން) ރައްޔިތުންނަށް ހިދުމަތްތަކެއް ފޯރުކޮށްދިނުމެވެ.

މަގުތައް ހެދުމާއި، ދަތުރު ފަތުރުގެ ނިޒާމާއި، ސިއްހީ، ތައުލީމީ، އިޖްތިމާއީ، އިގްތިސާދީ ހިދުމަތްތަކެވެ. ވީމާ، ވިޔަފާރީގެ ފަލްސަފާއަކުން ބަލާއިރު، ސަރުކާރަކީ މޮނޮޕޮލީއެކެވެ. މާކެޓުގައި ވަކި ވިޔަފާރިއެއް ކުރުމަށް އެންމެ ކުންފުންޏެއް އޮންނަ ނަމަ، އެ ކުންފުނި އެ އޮތީ މާކެޓު މޮނޮޕޮލައިޒް ކޮށްގެންނެވެ.

ދައުލަތުގެ ތެރޭގައި އޮންނަ ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރު، މި ޒަމާނަށް އައިއިރު، އިތުރު ތިން ބަޔަކަށް ބެހެ އެވެ. އެއީ، ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރާއި، ގާނޫނު ހެދުމުގެ ބާރާއި އަދުލު އިންސާފު ގާއިމުކުރުމުގެ ބާރެވެ. ދައުލަތުގެ ވަސީލަތްތައް ބެލެހެއްޓުމުގެ ބާރު މަތިވެފައި އޮތީ ސަރުކާރުގެ ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރާ އެވެ. ވެރިކަން ކުރަންވީ ގޮތާބެހޭ އުސޫލުތައް ހަދަނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން، ގާނޫނުތަކުގެ ސިފައިގައެވެ. އެ ގާނޫނުތަކާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލުކުރޭތޯ ބަލަނީ އަދުލު އިންސާފު ގާއިމުކުރުމުގެ ބާރުންނެވެ. މިއީ، އަޅުގަނޑުމެން މިކިޔާ، ތިން ބާރު ވަކިވެފައިވާ، އެއް ބާރުން އަނެއް ބާރަށް ފާރަވެރިވާ ނިޒާމެވެ.

ސަރުކާރުން ރައްޔިތުންނަށް ފޯރުކޮށްދޭންޖެހޭ ހިދުމަތްތައް ފޯރުކޮށްދިނުމުގައި، ބައެއް މާކެޓުތައް މޮނޮޕޮލައިޒްކުރުމަށް ސަރުކާރުން ފުރުސަތު ދެ އެވެ. އެއީ، އެ މާކެޓުގެ އަގުތައް ވަކި މިންވަރެއްގައި ހިފެހެއްޓުމަށެވެ. މިސާލަކަށް، ސްޓެލްކޯ ފިޔަވައި އިތުރު ކުންފުންޏަކަށް ކަރަންޓުގެ ހިދުމަތް ދިނުން މަނާކޮށްފައި އޮންނަނީ، އެކަމަށް ހިނގާ ހަރަދުގެ ސަބްސިޑީއެއް ސަރުކާރުން ސްޓެލްކޯއަށް ދީގެން، ހިދުމަތުގެ އަގު، އަތްފޯރާ ފަށެއްގައި ބެހެއްޓުމުގެ ބޭނުމުގައެވެ. ފެން ކުންފުންޏަކީ ވެސް އޭގެ މިސާލެކެވެ. މިއީ ސަރުކާރުގެ ވިޔަފާރި ކުންފުނިތަކެކެވެ.

އެއްވެސް ވިޔަފާރިއެއް މޮނޮޕޮލީއެއްގެ ގޮތުގައި ހިންގުމަކީ ރައްޔިތުންނަށް ނުރައްކާތެރިކަމެކެވެ. މޮނޮޕޮލީއެއްގެ ނުރައްކަލަކީ، އެ ހިދުމަތްދޭ އެހެން ބަޔަކު ނެތުމުން، އެ ވިޔަފާރިއަކުން ފޯރުކޮށްދޭ ހިދުމަތުގެ އަގު ކޮންޓްރޯލްކުރުމުގެ ބާރު، ހަމައެކަނި އެ ކުންފުންޏަށް އޮތުމެވެ. މިބިރުވެރިކަން ހުއްޓުވަން ސަރުކާރުތަކުން، ތަފާތު ވާދަވެރި ވިޔަފާރިތަކަށް ފުރުސަތު ދެ އެވެ. ރާއްޖޭގައި، މީގެ ކުރިން ދިރާގުން އޮތީ ޓެލެކޮމްގެ ހިދުމަތްތައް މޮނޮޕޮލައިޒްކޮށްފަ އެވެ.

ރައްޔިތުންގެ ޓެލެކޮމްގެ ހިދުމަތް ހޯދީ، ދިރާގުން ވިއްކި އަގެއްގައި ސިމް ގަނެގެންނެވެ. ފަސްސަތޭކަ ރުފިޔާއަށް ސިމެއް ވިއްކި ދުވަސް ވެސް ދިޔަ އެވެ. ސަރުކާރުން އުރީދޫއަށް ފުރުސަތު ދިނުމުން، ދިރާގުގެ މޮނޮޕޮލީ ނިމުމަކަށް އައިސް، ވިޔަފާރީގެ ވާދަވެރި މާހައުލެއްގެ ތެރެއިން، ހިދުމަތުގެ އަގު ހެޔޮވެ، ފެންވަރު ރަނގަޅުވެ، ރައްޔިތުންނަށް ފަސޭހަތަކެއް ލިބިއްޖެ އެވެ. ސިމް ކާޑެއްގެ އަގު މިއަދު ހުރީ، 90 ޕަސެންޓު އަގު ހެޔޮކޮށް، 50 ރުފިޔާއަށެވެ. އެހެން ގައުމުތަކުގައި، އެންޓިޓްރަސްޓް ގާނޫނުތަކުގެ ނަމުގައި މޮނޮޕޮލީތައް ކޮންޓްރޯލްކޮށް ބަލަހައްޓާނެ ގާނޫނުތައް ހަދާފައިހުރެ އެވެ.

ސަރުކާރުން ފޯރުކޮށްދޭ ބައެއް ހިދުމަތްތަކަކީ ވާދަވެރި ވިޔަފާރިއަށް ވެސް ހުޅުވާލެވިފައިވާ ވިޔަފާރިތަކެކެވެ. މިސާލަކަށް، ތައުލީމީ ދާއިރާއަކީ އަމިއްލަ މީހުންނަށް ވެސް ވިޔަފާރިކުރުމުގެ ފުރުސަތު އޮތް ދާއިރާއެކެވެ. ވިޔަފާރީގެ ދާއިރާގައި ސަރުކާރާއި އަމިއްލަ ވިޔަފާރިތަކާ ވާދަކުރުމުން، ސަރުކާރުން ފޯރުކޮށްދޭ ހިދުމަތުގެ ހަގީގީ ފެންވަރު ވަޒަންކުރަން ލިބެ އެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޕްރައިވެޓް ސްކޫލުތަކަށް އޮތް ޑިމާންޑާއި ސަރުކާރު ސްކޫލްތަކަށް އޮތް ޑިމާންޑު ވަޒަންކޮށްލުމުން، ސަރުކާރުގެ ޚިދުމަތް ގެންދަންވީ ހިސާބު ދެނެގަންނަން ފަސޭހަވެ އެވެ.

އަޅުގަނޑަށް ވިސްނޭ ގޮތުގައި، ދައުލަތުން ފޯރުކޮށްދޭ ހިދުމަތްތައް ފޯރުކޮށްދިނުމުގައި، ސަރުކާރަކީ ގާނޫނުން ހިމާޔަތް ވެސް ދީފައިވާ މޮނޮޕޮލީއެކެވެ. މިސާލަކަށް، ގާނޫނު ނަންބަރު 2014/18 (ވިޔަފާރި ރަޖިސްޓަރީކުރުމުގެ ގާނޫނު) ގެ ހަތަރު ވަނަ މާއްދާ (ރަޖިސްޓަރީކޮށްގެން މެނުވީ ވިޔަފާރިނުކުރުން) ގައި އޮތީ، ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެއްވެސް ފަރާތަކުން ވިޔަފާރިއެއް ހިންގަންވާނީ، މި މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެ މަތިން ވިޔަފާރި ތަންތަނުގެ ތެރެއިން ތަނެއްގައި ގޮތުގައި ރަޖިސްޓަރީ ކުރުމަށްފަހު ކަމަށެވެ. އެ ނޫން ގޮތަކަށް ވިޔަފާރިއެއް ހިންގުމުގެ ހުއްދައެއް އެއްވެސް މީހަކަށް ނެތެވެ.

މި ހާލަތުގައި، ވިޔަފާރި ރަޖިސްޓަރީކޮށްދިނުމުގެ ހިދުމަތަކީ، އޭގެ ޒާތުގައި މޮނޮޕޮލީއެކެވެ. ހަމައެކަނި ތަފާތަކީ އެކަން ކުރަނީ ސަރުކާރުން ކަމަށްވުމެވެ. މި ހިދުމަތް މޮނޮޕޮލީއަކަށް ވުމުގެ މާނައަކީ، އެ ހިދުމަތް ސަރުކާރުން ފޯރުކޮށްދިނުމަށް ކޮންމެ އަގެއް ނެގިޔަސް، އެކަމަށް ކިތަންމެ ދުވަހެއް ނެގިއަސް، އެ ހުރިހާ ކަމަކާ ރުހިގެން މެނުވީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވިޔަފާރި ނުކުރެވުމެވެ. ނަމަވެސް، ރާއްޖޭގައި ވިޔަފާރިކުރުމުގެ ހުއްދަ ދިނުމަކީ، އޭގެ ޒާތުގައި، ދައުލަތުގެ ސިޔާދަތީ ބާރާ ގުޅިފައިވާ ކަމަކަށްވާތީ، މި ހިދުމަތަކީ ސަރުކާރު ނޫން ބަޔަކަށް ދެވޭނެ ހިދުމަތެއް ވެސް ނޫނެވެ.

އަޅުގަނޑުގެ މަސައްކަތުގެ ދާއިރާއިން، ކުށުގެ ރެކޯޑު ސާފުކޮށްދިނުމަކީ އޭގެ މޮނޮޕޮލީއެކެވެ. ކުށުގެ ރެކޯޑާބެހޭ މައުލޫމާތުގެ އެއްބައި ހުރީ ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހުގަ އެވެ. އެ އޮފީހުން ކުށުގެ ރެކޯޑު ސާފުކޮށްނުދީފިނަމަ، ޕީޖީ އޮފީހުގެ ކުށުގެ ރެކޯޑު ސާފުކޮށްދެވޭނެ އެހެން މުއައްސަސާއެއް ނެތެވެ. މޮނޮޕޮލީއެއް އޮތް ހިދުމަތެއް ފޯރުކޮށްދިނުމުގައި އެންމެ ބޮޑަށް ސަމާލުވާންޖެހޭނެ ކަމަކީ، ރައްޔިތުންނަށް ފަސޭހަކަމާއެކު އެ ހިދުމަތެއް ފޯރުކޮށްދެވޭތޯ ބެލުމެވެ. އެގޮތުން، ޕީޖީ އޮފީހަށް ކުށުގެ ރެކޯޑެއް ސާފުކޮށްދިނުމަށް، އޮންލައިންކޮށް ހުށަހަޅުއްވައިފިނަމަ، 10 މިނިޓުގެ ތެރޭގައި ސާފުކޮށްދެމެވެ. ފޯމެއް ނުވަތަ ސިޓީއެއް ހުށަހަޅައިފިނަމަ، ދުވަހުން ދުވަހަށް ސާފުވާނެ އެވެ. އެކަން ކުރެވޭނެ އުސޫލުތައް ސާފުކޮށް ލިޔެ، މީހުންނަށް ފެންނާނޭހެން ބަހައްޓާފައި ހުންނާނެ އެވެ.

ސަރުކާރުން ރައްޔިތުންނަށް ފޯރުކޮށްދޭ ގިނަ ހިދުމަތްތަކަކީ މޮނޮޕޮލީތަކަކަށްވާތީ، އެ ހިދުމަތްތަކުގެ ފެންވަރު އާދަޔާ ހިލާފަށް ރަނގަޅަށް، ދުނިޔޭގެ ފެންވަރުގައި ފޯރުކޮށްދިނުމަކީ، އެހިދުމަތް ފޯރުކޮށްދޭން، ދައުލަތުން، ރައްޔިތުންގެ ފައިސާއިން މުސާރަ ދީފައިތިބޭ މީހުންގެ މައްޗަށް އޮތް އަަހުލާގީ ޒިންމާއެކެވެ.