މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރީ ހުޅުދުއްފާރަކީ 1990ގެ އަހަރުތަކަށް ފެށުނުއިރުވެސް ފަޅު ރަށެކެވެ. އެ ރަށުގައި މީހުން އާބާދުކުރުމުގެ މަސައްކަތް އިއުލާނު ކުރެވުނީ ފެބުރުއަރީ 12، 1992 ގަ އެވެ. ހުޅުދުއްފާރުގައި އެ ދިރިއުޅެނީ އެ އަތޮޅު އުނގުލާއި ގާއުނޑޫދޫ މީހުންނެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ހުޅުދުއްފާރަށް ބަދަލުވެ ވަޒަންވެރިވީ އުނގުލުގެ އާއިލާ އެކެވެ. ފަސް މެންބަރުންގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ އެ އާއިލާ ހުޅުދުއްފާރުގައި ވަޒަންވެރިވެ ދިރިއުޅެން ފެށީ ފެބުރުއަރީ 27، 1993 ގަ އެވެ. އެރަށުގައި އަލަށް ކުއްޖަކު އުފަންވީ އެ އަހަރުގެ އޮކްޓޯބަރު 20 ވަނަ ދުވަހު އެވެ.

އުނގުލާއި ގާއުނޑޫދޫ މީހުން ހުޅުދުއްފާރުގައި ވަޒަންވެރިކުރުމަށްޓަކައި އެންމެ ފުރަތަމަ ބުރުގައި ދޫކުރެވުނީ 49 ގޯއްޗެވެ. އެއީ ޖެނުއަރީ 10، 1993 ގަ އެވެ. އޭގެ ފަހުން އިތުރު ގޯތިތައް ދޫކޮށް މީހުން އާބާދުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފުޅާކުރެވުނެވެ. އުނގުލުގެ 93 ގޭގެ މީހުންނާއި ގާނއުޑޫދޫގެ 94 ގޭގެ މީހުންނާއެކު ހުޅުދުއްފާރުގެ ތާރީހު ފެށުނީ 1993 ވަނަ އަހަރު އެވެ. ހުޅުދުއްފާރަކީ މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއްގެ ގޮތުގައި ރަސްމީ ގޮތުން ހަމަޖައްސަވައި އެ ރަށުގައި ރާއްޖޭގެ ގައުމީ ދިދަ ނެގީ މާޗް 13، 1995 ގަ އެވެ.

ރ.ހުޅުދުއްފާރަކީ ބޮޑުމިނުގައި 59.7 ހެކްޓަރު ހުރި މާ ރަށެވެ. ރަށަށް ދެވިފައިވާ އިނގިރޭސި އަކުރާއި ނަންބަރަކީ އީ-18 އެވެ.

އަލަށް އާބާދުވީއިރު ހުޅުދުއްފާރުގެ އާބާދީގައި 982 މީހުން ހިމެނެ އެވެ. އެއީ އުނގުލުން ހުޅުދުއްފާރަށް ބަދަލުވި 272 ފިރިހެނުންނާއި، 249 އަންހެނުންނާއެކު ޖުމްލަ، 521 މީހުންނާއި ގާއުނޑޫދޫގެ 234 ފިރިހެނުންނާއި، 227 އަންހެނުންނާއެކު ޖުމްލަ، 461 މީހުންނެވެ. ފެބުރުއަރީ 2022 ގެ ނިޔަލަށް ބަލާއިރު އެރަށުގެ އާބާދީގައި މިހާރު ހިމެނެނީ 775 އަންހެނުންނާއި 807 ފިރިހެނުންނާއެކު ޖުމުލަ 1582 މީހުންނެވެ. މީގެ ތެރެއިން މިވަގުތު ރަށުގައި ދިރިއުޅެނީ ޖުމުލަ 1380 މީހުންނެވެ.

ހުޅުދުއްފާރުގެ މައިގަނޑު އިގުތިސޯދީ މަސައްކަތަކީ މަސްވެރިކަމާއި ދަނޑުވެރިކަން. -- ފޮޓޯ: ހަމަދު އަސްލަމް

ރަށުގެ އިގްތިސާދީ ނާރެހުގެ މައިގަނޑު ބަހާ ތަކަކީ މަސްވެރިކަމާއި ދަނޑުވެރިކަމެވެ. ފަންގިވިނުމާއި ކޮންސްޓްރަކްޝަންސްގެ މަސައްކަތް ވެސް ހިސާބަކަށް ކުރެ އެވެ. މި މަސައްކަތްތަކުން ފުދޭވަރުގެ ހެޔޮވަރު އާމްދަނީއެއް ރަށަށް ވަދެ އެވެ.

އާންމު ވިޔަފާރިކުރާ 16 ފިހާރައެއް މިރަށުގައި ހުރެ އެވެ. އެއީ ރަށުގައި ދިރިއުޅޭ އާބާދީއާ ބަލާއިރު ގިނަ އަދަދެކެވެ. ކާބޯތަކެތީގެ ހިދުމަތްދޭ ހުރީ ދެ ކެފޭ އެކެވެ.

އުނގުލާއި ގާއުނޑޫދޫގެ މީހުން މިރަށުގައި ވަޒަންވެރިކުރުވި މައިގަނޑު އެއް ސަބަބަކީ އެ ދެރަށް ގިރަމުންދިއުމާއި، ގާމަތީ ރަށްތަކަށް ވުމުން އޮތް ތަކުލީފެވެ. ހުޅުދުއްފާރަށް ވެސް މިހާރު ދިމާވެފައި އޮތް އެންމެ ބޮޑު މައްސަލައަކީ ރަށް ގިރުމުގެ މައްސަލަ އެވެ. ރަށުގައި އުފެދޭ ކުނި ނައްތާލެވޭނޭ ނިޒާމެއް ގާއިމުކުރެވިފައި ނެތުމަކީވެސް އިންތިހާއަށް އޮތް ކަންބޮޑުވުމެކެވެ.

ހުޅުދުއްފާރުގައި މިހާރު ހިނގަމުންދާ ތަރައްގީގެ މަޝްރޫއުތަކަށް ބަލާއިރު މަގު ހެދުމުގެ މަސައްކަތާއި ސުކޫލު އަޕްގްރޭޑްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ދަނީ ހިނގަމުންނެވެ. ކުޑަކުދިންގެ ޕާކަށް ބޭނުންވާ ސާމާނު ގަތުމުގެ މަސައްކަތް އޮތީ ހަވާލު ކުރެވިފަ އެވެ. ރަށު ހާބަރުގައި ފިއުލް ސްޓޭޝަނެއް ހެދުމުގެ މަސައްކަތް ވެސް އެބަ ހިނގަ އެވެ.

ހުޅުދުއްފާރަކީ ފެށުނީއްސުރެ ވެސް އީދު ފޯރި ގަދަ ރަށެކެވެ. މާލި ހެދުމާއި ކޯޑި ކެނޑުމަކީ މިރަށުގައި ކޮންމެ އީދެއްގައި ވެސް ނަގާ ފޯރިއެއް ކަމަށް މިރަށުން ވާހަކަ ދެއްކި މީހުން ބުނެ އެވެ. މި ހުރިހާ ކަމަކަށް ބަލާއިރު، ހުޅުދުއްފާރަކީ މި އީދު ޗުއްޓީ ހޭދަކޮށްލަން އެއްވަނައިގެ ރަށެކެވެ.