ރައްޔިތަކު ވެރިޔާ މިނަނީ ލިބޭ ހެވާއި މަންފާއިންނެވެ. ގައުމަށާއި އަމިއްލަ ދިރިއުޅުމަށެވެ. ރަށާއި އަމިއްލަ ޖީބަށެވެ. އަދި އެކަން ބިނާވަނީ، ގައުމުގެ ރައްކާތެރިކަމާއި އަމަނާއި އަހުވަންތަކަށް ދެމެހެއްޓުމާއި ބަވަނަވެފައިވާ މި ދުނިޔޭގައި ގައުމުގެ އަގު ހިފަހައްޓާ މިންވަރަށެވެ.

މިއަދު ރައީސް ޑރ. މުހައްމަދު މުއިއްޒު އެ ހުންނެވީ ވެރިކަމުގެ އަހަރެއް ފުރުއްވައިފަ އެވެ. ވަޒީރުންނާއި ފަހަތުގައި ތިބި އެތައް ސަތޭކަ ސިޔާސީ މުވައްޒަފުން ވެސް މެ އެވެ. މި ސަރުކާރު ދެމި މިއޮތީ ގޯހަށް އެޅި ފިޔަވަޅުތަކާއި ކަސިޔާރު ނިންމެވުންތަކާއެކު ލިބުނު ތަޖުރިބާގެ އަލީގަ އެވެ. އާހިރުގައި މިނަން މި ޖެހެނީ ރަނގަޅާއި ނުބަ އެވެ. ފައިދާ އާއި ގެއްލުމެވެ.

ގައުމަކަށް ގެއްލުން ދެވޭނެ އެތައް ގޮތެއް ހުރެ އެވެ. އިގުތިސާދާއި މިނިވަންކަމެވެ. އަމަނާއި އަމާން ކަމެވެ. ގެއްލެން ހުރި ތަކެތި ވެސް ގިނަވާނެ އެވެ. މި ދިވެހި ރާއްޖެއަކީ ގަދީމީ ހަޟާރާތެކެވެ. އެތައް ވެރިޔަކު ވެރިކަން ކުރި އެތައް ހާސް އަހަރެއްވީ ގައުމިއްޔަތެކެވެ.

ދުނިޔެ ހިނގަމުން މިދަނީ ބާރު ދުވެއްޔެއްގަ އެވެ. މީގެ އެއް އަހަރު ކުރި، މިއަދުގެ ހެދުނު ނާސްތާހެން ހަނދާން ހުރެ އެވެ. ލިޔެވި ރައްކާކުރެވިފަ އެވެ. ފޮޓޯ އާއި ވީޑިއޯ ނެގިފަ އެވެ. ދޮގު ހަދާ ބަޔަކަށް، އޮޅުވާލަން މަސައްކަތް ކުރާ ބަޔަކަށް އެކަން ކުރަން ނުހަނު އުނދަގޫވާނެ އެވެ.

މި ސަރުކާރުގެ އަހަރު ސިފަކުރަން އަހާލީމާ މީހަކު ބުންޏެވެ. ގެއްލުމެވެ. އެތައް ގެއްލުމެކެވެ. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއާ ހިސާބުން ފެށިގެން ވަކިކުރަން މަޖުބޫރުވި ނައިބުން ވެސް ދިނީ ގެއްލުމެވެ. ދެމުން ދަނީ ވެސް ގެއްލުމެވެ.

އިންޑިއާ އާ ކޯޅުމާއި ހާރިޖީ ގޮތުން ލިބުނު ގެއްލުންތައް

މިހާރު ވެރިކަމުގައި އޮތް ޕީއެންސީ ކޯލިޝަނުން އިދިކޮޅުގައި އޮވެ އަވައްޓެރި އިންޑިއާއަށް ކުރި ނަފުރަތާއި ފުރައްސާރަ ނުދަންނަ މީހަކު މި ރާއްޖޭގައި ނުހުންނާނެ އެވެ. އިންޑިއާ އައުޓް ކެމްޕޭނާއި ހުދު ރައީސް މުއިއްޒު ވެސް އެ ގައުމާ ދެކޮޅަށް ދެއްކެވި ވާހަކަތައް ހަދާނުން ފިލާހާ ދުވަހެއް ނުވެ އެވެ.

ޔޫތު މިނިސްޓްރީގެ ޑެޕިއުޓީ މިނިސްޓަރުން ގޮތުގައި ތިބެ މަލްޝާ ޝަރީފާއި މަރިޔަމް ޝިއުނާ އަދި މަހުޒޫމް މާޖިދު، ނަރެންދުރަ މޯދީއަށް މަލާމާތް ކުރީ ކުރިން ބުނި ސަބަބުތަކާއެކު ދެ ގައުމުގެ ގުޅުން ހީނަރުވަމުން ދަނިކޮށެވެ. އޭގެ ސަބަބުން ހާރިޖީ ބޮޑު ކޯޅުމަކަށްވެ މާލީ ގޮތުންނާއި ހާރިޖީ ގޮތުން އެތައް ގެއްލުމެއްވި އެވެ.

އެ ގެއްލުމުގެ ބޮޑުކަން ހާމަވީ، މިކަމުން އަރައިގަތުމަށް މި ސަރުކާރުން ކުރި މަސައްކަތްތަކުންނެވެ. އިންޑިއާއަށް ދެ ދަތުރު ކުރައްވާ ރައީސް ވެސް އެ ގައުމާ ދުވަހަކު ވެސް ދެކޮޅު ނުވާ ކަމަށް ވިދާޅުވި އެވެ. ފަތުރުވެރިން މަދުވާން ފެށުމުން ރޯޑު ޝޯތަކާއި އެތައް ޕްރޮމޯޝަންތަކެއް ކުރިއަށް ގެންދިޔަ އެވެ.

މިއީ ރައީސްގެ ވެރިކަމުގެ ވަރަށް ކުރީކޮޅު ނަމަވެސް، މިކަން ވެގެންދިޔައީ އިންޑިއާއާ އެކު އޮތް ގުޅުން ހީނަރުވި ފުރަތަމަ ސަބަބަކަށް ނޫނެވެ. ރައީސް މުއިއްޒުގެ ފުރަތަމަ ރަސްމީ ދަތުރު ކުރެއްވީ ތުރުކީ އަށެވެ. ދެން ޗައިނާ އަށެވެ. މިވެސް އިންޑިއާ އާއި މެދުއިރުމަތީގެ ބައެއް ގައުމުތަކާއެކު ރާއްޖެއިން ބާއްވަމުން އައި ޒަމާންވީ ގުޅުމަށް ބުރޫއެރި ނިންމުންތަކެކެވެ.

ހާރިޖީ ގޮތުން ދެން ފާހަގަކޮށްލެވޭ ގެއްލުންދެނެވި އަމަލުތަކުގެ ތެރޭގައި، ކޫސަނި އެތައް ކަމެއް ހިމެނެ އެވެ. އެއީ ނެތް ހާލަތްތަކެއް އުފައްދައިގެން ލިބުނު ގެއްލުންތަކެވެ.

އެގޮތުން، އިސްލާމީ އުންމަތުގެ ލީޑަރަކީ ތުރުކީގެ ރައީސް ރަޖަބް ތައްޔިބު އުރުދުޣާން ކަމަށް އެއް ފަހަރު ވިދާޅުވި ނަމަވެސް އޭގެ ދުވަސްވަރެއް ފަހުން، އިސްލާމީ ދުނިޔޭގެ ލީޑަރަކީ ސައުދީ އަރަބިޔާ ކަމަށް އަނެއްކާ ރައީސް މުއިއްޒު ވިދާޅުވި އެވެ. މިއީ ރަހުމަތްތެރި ގައުމަތަކަށް ހިތަން ޖެހޭ ގޮތް ބާވަ އެވެ. މި ނޫން ގޮތަކުން، އެމަނިކުފާނުގެ 'ޕްރޯ މޯލްޑިވްސް' ސިޔާސަތު ދެމެހެއްޓޭނެ ގޮތެއް ނެތްތޯ ސުވާލު އުފެދެ އެވެ.

ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ހުއްދަ ނެތި ޕާކިސްތާނުގައި ހުންނަ އަފްގާނިސްތާނުގެ ތާލިބާން ސަރުކާރުގެ އެމްބެސަޑަރާ ބައްދަލު ކުރުމަކީ ވެސް ހާރިޖީ ގޮތުން އެޅި ޅަ އެއްޗެކެވެ. އޭނާ މިހާރު ވަނީ މަގާމުން ވަކިކޮށްފަ އެވެ. ނަމަވެސް މަންޒަރާއި ފޮޓޯ ނުފުހެވޭނެ އެވެ. އެ ލިބުނު ގެއްލުން ނެރޭ ބަޔާނަކުން ނުފުހެވޭނެ އެވެ.

ބަގާވާތުގެ ތުހުމަތާއި މާލީ ގޮތުން ލިބުނު ގެއްލުންތައް

"މާލީ ބަގާވާތަށް" ޖެހިލުމުގެ ކުރިން އިންޑިއާގެ ބޮޑުވަޒީރަށް ކުރި މަލާމާތާއެކު ފަތުރުވެރިކަމަށް ލިބުނު މާލީ ގެއްލުމުގެ ކުޑަ ހިސާބެއް ޖަހައިލާނަމެވެ. ޓޫރިޒަމް މިނިސްޓްރީން އެންމެ ފަހުން ހާމަކުރި އަދަދުތައް ދައްކާ ގޮތުން މި އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރު 12، އާ ހަމައަށް އިންޑިއާއިން އައީ 105,743 ފަތުރުވެރިންނެވެ. މިދިޔަ އަހަރުގެ އެ މުއްދަތުގައި އެ ގައުމުން 169،806 ފަތުރުވެރިން ޒިޔާރާތްކުރި އެވެ. މަދުވީ އިންޑިއާގެ 64،063 ފަތުރުވެރިންނެވެ.

އިންޑިއާގެ ކޮންމެ ފަތުރުވެރިޔަކު ޓިކެޓުގެ ހަރަދު ނުހިމަނައި އެވްރެޖުކޮށް 2،500 ޑޮލަރު ރާއްޖޭގައި ހޭދަ ކުރާނެ ކަމަށް އިންޑަސްޓްރީގެ ވިޔަފާރިވެރިން މި ނޫހުން ލިޔުނު ރިޕޯޓަކަށް މައުލޫމާތު ދީފައިވެ އެވެ. އެހެންކަމުން، ފައިސާއިން ގުނާ ނަމަ އިންޑިއާގެ ފަތުރުވެރިން ނައުމުގެ ސަބަބުން މަދުވީ 160،157،500 ޑޮލަރެވެ. އެއީ 2،469،628،650 ރުފިޔާ އެވެ. ބިލިއަނުން ގުނަން ޖެހޭ ގެއްލުމެކެވެ.

ދެން މާލީ ބަގާވާތެވެ. ރައީސް އާއި ވަޒީރުންނަށް މާލީ ބަގާވާތަކަށްވީ ބޭންކް އޮފް މޯލްޑިވްސް (ބީއެމްއެލް) ގެ ކާޑުތަކަށް ދޭ ޑޮލަރު ސަޕޯޓު އެކީހެން ކަނޑާލަން ނިންމުމެވެ. ބީއެެމްއެލް އަކީ ސަރުކާރުގެ މައި ހިއްސާ އޮންނަ ބޭންކެކެވެ.

ނަމަވެސް، ބޭންކުން ސަރުކާރު ވައްޓާލަން އުޅުނު ކަމަށް ބުނެ މީގެ ދެ މަސްދުވަސް ކުރިން ފުލުހުން ލައްވައި އެ މައްސަލަ ބަލަން ވެސް ފެށި އެވެ. އަދާ ހަމައަށް އެ މައްސަލާގައި ނެގުނު ބަޔާނެއް ސުވާލު ކުރެވުނު މީހަކު ނެތެވެ.

ވިޔަސް ވީ ގެއްލުމެވެ. ބައިނަލްއަގުވާމީ ބޭންކިން ނެޓްވޯކުގެ މެދުގައި ވެއްޓުނީ ބީއެމްއެލްގެ އަގެވެ. ގެއްލިގެން ދިޔައީ ރާއްޖޭގެ މާލީ ނިޒާމަށް އޮތް އިތުބާރެވެ. ބޭރުން ހޯދަން ކަނޑައެޅި ހިލޭ އެހީ ނުލިބުމާއި ރައީސް ފޮނުއްވި ސިޓީގެ ތަކުގެ ޖަވާބު ފައިސާއަށް ނުވުމާ މިކަމާ ގުޅުމެއް ވާކަމަށް ދާއިރާގެ މާހިރުން ބުނެ އެވެ.

ސިޔާސީން ބުނަނީ ވެރިކަން ކުރުމުގެ ހިލްމު ނެތް ކަމަށް

މި ރިޕޯޓާމެދު ވިސްނަމުން، މައުލޫމާތު އެއްކުރަމުންދިޔައިރު ސިޔާސީ ޕާޓީތަކުގެ ވެރިންނާއި އެކި ދާއިރާތަކުގެ މާހިރުންނާއި ސަރުކާރުގެ ބައެއް އޮފިޝަލުންނާ ވާހަކަ ދެކެވުނެވެ. ނަމަވެސް، ގިނަ މީހުން ބަސް ބުނީ ނަން ނުޖެހުމަށް އެދި އެވެ. ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ރަސްމީ ބަހެއް ބުނާނެ ވަޒީރަކު، ނައިބަކު ނުވި އެވެ.

އިދިކޮޅު އެމްޑީޕީގެ ޗެއާޕާސަން ފައްޔާޒު އިސްމާއިލް އާ ދެކެވުނު ވާހަކައިގެ ތެރޭގައި އޭނާ ވިދާޅުވީ، މި ސަރުކާރާއި ހުދު ރައީސް މުއިއްޒުގެ ކިބައިގައި ވެސް ގައުމު ހިންގުމާއި ވެރިކަންކުރުމުގެ ހިލްމު ނެތް ކަމަށެވެ.

"ނޭނގެނީ ހަމަ. އެއްގޮތަަކަށްވެސް ވެރިކަމެއް ކުރަން، ގައުމެއް ހިންގުމުގެ އެއްވެސް ގާބިލުކަމެއް، ފިކުރެއް، ވިސްނުމެއްވެސް ނެތީ، އެހެން ނޫނިއްޔާ މިވަރުގެ ކަންކަމެއް ވެގެންނުވާނެ،" އަހަރެއް ކުރިން ނިމުނު އެމްޑީޕީ ސަރުކާރުގެ އިކޮނޮމިކް މިނިސްޓަރު ވިދާޅުވި އެވެ.

ވެރިކަން ކުރުމާއި ގައުމު ހިންގުމުގެ ހިލްމު މި ސަރުކާރުގައި ނެތްކަން ދެއްކުމަށް މިސާލެއްގެ ގޮތުގައި ދެއްކެވީ މިހާރު ދިމާވެގެން މިއުޅޭ ޑޮލަރުގެ މައްސަލަ އެވެ. ގަދަބާރުން ރިސޯޓުތައް ލައްވާ ޑޮލަރު މާރުކުރުވަން އުޅުމުގެ ބަދަލުގައި މަޝްވަރާގެ މޭޒަށް ސަރުކާރުން ދާން ޖެހޭ ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ވެރިކަން ކުރަން ވާނީ އޮބަހައްޓައިގެން ނޫން ކަމަށާއި މާލީ ހާލަތު މިހާ ގޯސްވެފައިވަނިކޮށް، މިވަގުތު އެންމެ ރަނގަޅަށް އޮތް އިންޑަސްޓްރީ ނުތަވަނަސް ކަމަކަށް ދުއްވާލުން މިއީ ބަލައިގަނެވޭނެ ކަމެއް ނޫންކަން އޭނާ ފާހަގަކުރެއްވި އެވެ.

ޑިމޮކްރެޓްސްގެ ލާމަރުކަޒީ ކޮމިޓީގެ ޗެއާ، އަދި ނިމިދިޔަ 19 ވަނަ މަޖިލީހުގެ މެންބަރު މުހައްމަދު ވަހީދު ވެސް ވިދާޅުވީ ދާދި އެއް ވާހަކައެކެވެ. ތަންދޮރު ނޭނގުމާއި، ކުފޫ ހަމަ ނުވުމުން ފަށައި އޭނާ ވެސް ފާހަގަކުރެއްވީ މި ރިޕޯޓުގައި ހިމަނާފައިވާ ގޯސްތަކެވެ. އެ ކަންކަމުން ވި ގެއްލުންތަކެވެ.

"މިސްޓޭކެއް ހެދިދާނެ އިންސާނަކަށް. ކުށެއްވެސް ކުރެވިދާނެ. ހަނދާންވެސް ނެތޭނެ، އަތުންވެސް ދާނެ ބައެއް އެއްޗެހި. އެކަމު ދެން ކޮންމެ ކަމެއް، ތަކުރާރުކޮށް މިހެން ދާންވީމަ އޭގެން އިނގޭ އެއްޗަކީ މީހާގެ އުރައްޕެއް ނެތީއޭ،" ވަހީދު ވިދާޅުވި އެވެ.

~

މިއީ ހަމައެކަނި ވަހީދު އަދި ފައްޔާޒުގެ ބަހެއް ނޫންކަން، އެތައް ބަޔަކަށް އެނގޭނެ އެވެ. ސިޔާސީ ވިސްނުމާހެދި އެ ދެ ބޭފުޅުންނާ އެއްބަސް ނުވާ އެތައް ބަޔަކު ހަމަ މި ގޮތަށް ސޯޝަލް މީޑިއާ އާއި ކަޑަތަކުގައި ވެސް މި ވާހަކަތައް ދަނީ ދައްކަމުންނެވެ.