ނަފްސާނީ އަނިޔާ އަކީ ކޮބައި ހެއްޔެވެ. ނަފްސާނީ އަނިޔާގެ ތެރޭގައި ހަޑިއެއްޗެހި ކިޔާ ހުތުރު ނަންނަމުން މީހަކާ މުހާތަބު ކުރުމާއި އެކި ކަހަލަ އިންޒާރު ދިނުން ހިމެނެ އެވެ. އަބަދުވެސް ދަށްކޮށްލުމާއި ނިކަމެތިކަން އިހުސާސް ކުރެވޭ ގޮތަށް މީހެއްގެ އަމަލުތަކާއި ވާހަކަ ހުރުމާއި ތަކުރާރުކޮށް ކުޑައިމީސްކުރުމުގެ އެކި ބާވަތުގެ އެކި ގިންތީގެ އެކިވަރުގެ އަމަލުތަކެވެ.

ނަފްސާނީ އަނިޔާކުރާ ލޯބިވެރިއެއް ނުވަތަ ހަޔާތުގެ ބައިވެރިޔަކު ދުވަސްކޮޅެއް ވާންދެން ތިބާ ދެކެ ލޯބިވާ އޯގާތެރިއެއް ކަމަށް ހެދިގެން އުޅެފައި ކުއްލިޔަކާ ދުރުވެދާނެ އެވެ. މިކަމާ މެދު ސުވާލު ކުރާ ހިސާބުން މިވެނި ކަމެއް ނުކުރާތީ އޭ ބުނެ ކަމަކަށް ޑިމާންޑުކޮށް ބިރުދައްކާ ބޮލަށް ސަވާރުވެގެން ކަންކަން ހާސިލްކުރަން މަސައްކަތްކޮށްފާނެ އެވެ. މި ފަދަ މީހަކު ތިބާގެ ދިރިއުޅުމުގެ ހުރިހާ ކަމެއް ކޮންޓުރޯލުކޮށް ފާރަލާން މަސައްކަތް ކޮށްފާނެ އެވެ. އާއިލާއާއި ރަހުމަތްތެރިންނާއި ދެމެދަށް ވަދެ ދޭތެރެ ޖައްސާ ގުޅުން ގޯސްކުރަން މަސައްކަތްކޮށްފާނެއެވެ. މީގެ ބޭނުމަކީ ކޮންޓްރޯލުކޮށް އަޅުވެތި ކުރުމެވެ. މިއީ ލޯބިވާތީ ކުރާކަމެއް ކަމަށް ހީކުރުމަކީ ވަރަށް ބޮޑު ކުށްހީއެކެވެ. ސުމާރެއް ނެތް ވަރަށް ދޮގު ހެދުމަކީވެސް މި ފަދަ މީހުން އާންމުކޮށް ކުރާ ކަމެކެވެ.

ނަފްސާނީ އަނިޔާ ހިމެނޭ މައްސަލަ ބޮޑު ގުޅުންތަކުން ވަރަށް ގިނަފަހަރަށް ފެންނަ އެއް ސިފައަކީ އިމޯޝަނަލް ކޯޑިޕެންޑެންސީ އެވެ. އަމިއްލަ ޒަމީރު ގަބޫލު ނުކުރާ ކަންކަމާއި މީހާގެ މިޒާޖާއި ޝަހުސިއްޔަތާ ނުގުޅޭ ކަންކަން ލޯބިވާ މީހަކަށްޓަކައި ކޮށްފާނެ އެވެ. ކޮންމެ ފަދަ ބޮޑު އަގެއް ދައްކައިގެން ވިޔަސް ގުޅުން ދެމެހެއްޓުމަށެވެ. އެއީ އަމިއްލަ ނަފްސު ނުރައްކަލުގެ ތެރެޔަށް ވައްޓާލުމެވެ. އަމިއްލަ އިހުސާސްތަކަށް ފުރަގަސް ދިނުމެވެ. ހުރިހާ ކަމެއްގައި ބައިވެރިޔާގެ އިހުސާސްތައް އިސްކުރުމެވެ. ބައިވެރިޔާ ގުޅުން ކަނޑާލަފާނެއޭ ހީވާލެއް ބޮޑުކަމުންނެވެ. ތިމާއަށް ގެއްލުން ވިޔަސް ބައިވެރިޔާ ރުއްސުމަށާއި ބައިވެރިޔާއަށް ދިމާވާ ކޮންމެ މައްސަލައެއް ހައްލުކޮށްދިނުމަކީ އަމިއްލަ ޒިންމާއެއް ކަމުގައި ދެކެގެންނެވެ. ސައިކޮލޮޖިސްޓް ޖޫލިއާ ކްރިސްޓީނާ އިމޯޝަނަލް ކޯޑިޕެންޑެންސީ ސިފަ ކުރަނީ މި ދަންނަވާލެވުނު ގޮތަށެވެ.

ޖޫލިއާ ކްރިސްޓީނާ ދެކޭ ގޮތުގައި އެހެން މީހުން ކޮންމެހެންވެސް ތިމާއަށް ބޭނުންވުމަކީ ތިމާއަށް ލާޒިމު ކަމަކަށް ވުމަކީ ކޯޑިޕެންޑެންސީގެ މައިގަނޑު ސިފައެކެވެ. މިފަދަ މީހުންނަށް ތިމާއަކީ އެއްވެސް އަގެއް ހުރި މީހެއް ކަމުގެ އިހުސާސް ކުރެވެނީ އެހެން މީހުންގެ މައްސަލަ ހައްލުކޮށްދީގެންނެވެ. ކޮންމެ އެދުމެއް ފުއްދައި ދީގެންނެވެ. އެހެން ނޫންނަމަ މުޅިން ބޭކާރު މީހެއް ކަމުގެ އިހުސާސް ތިމާއަށް ކުރެވެ އެވެ. މިއީ ދެމެހެއްޓެނިވި އަދި ފައިދާ ހުރި ކަމެއް ނޫންކަންވެސް ސައިކޮލޮޖިސްޓުން ފާހަގަ ކުރެ އެވެ. މީގެ ސަބަބުން ލިބިދާނެ ގެއްލުންތަކުގެ ތެރޭގައި އަނިޔާ ކުރާ ބައިވެރިއެއްގެ އަނިޔާ ސިއްރުކޮށްގެން ހުރުން ހިމެނެއެވެ.

ކޯޑިޕެންޑެންޓް މީހަކަށް ވާން މެދުވެރިވާ އިތުރު ސަބަބުތަކުގެ ތެރޭގައި ބޮޑުވެގެން އަންނައިރު މައިންބަފައިންނާ އޮތް ގުޅުން ގޯސްވުމާއި އާއިލީ މައްސަލަތަކެއް ތެރޭ ބޮޑުވުމާއި މައިންބަފައިންނަކީ ހަރުދަނާ ކަމެއް ނެތް އަމިއްލަ އެދުން ބޮޑު އަޅާލުން ކުޑަ ބަޔަކަށް ވުން ހިމެނެ އެވެ. މީގެ އިތުރުން އާއިލާގެ ފަރާތުން ނަފްސާނީ، ޖިސްމާނީ އަދި އެނޫންވެސް އަނިޔާ ލިބިފައިވުމަކީ ކޯޑިޕެންޑެންޓް މީހަކަށް ވާން މެދުވެރި ވެދާނެ ކަމެކެވެ. އިމޯޝަނަލް ކޯޑިޕެންޑެންސީ އަކީ ބައްޔެއް ނޫނެވެ. މިޒާޖުގައި ހުންނަ ކަމެކެވެ. މިކަން ފިލުވާލުމަށް އުނދަގޫ ނަމަ ތެރަޕިސްޓެއްގެ އެހީ ހޯދިދާނެ އެވެ.

ކުދިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރާ އިރު ހަމައެކަނި ބުނާބަސް އަހަން ކުދިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމަކީ ރަނގަޅު ގޮތެއް ނޫނެވެ. "ބުނާ ބަސްއެހުން" އެއީ ރަނގަޅުވުމާއި ދާދި އެއް މާނައެއް ދިވެހިންނަށް ދޭހަވާ ބަހެކެވެ. ބުނާބަސް އަހާއިރު ބަސްބުނާ މީހާ ބަދަލުވެއްޖެ ނަމަ ވާނީ ކިހިނެއްތޯ އެވެ. ބުނާބަސް އަހާއިރު އަހަނީ އަނިޔާކުރާ ލޯބިވެރިއެއް ނުވަތަ އެކުވެރި މިޒާޖެއްގެ ކަންމަތީ ޑުރަގު ޑީލަރުގެ ބަހަށް ވެއްޖެނަމަ ދެން ވާނީ ކިހިނެއްތޯ އެވެ. އަމިއްލަ ވިސްނުން ބޭނުންކުރަން ނޭނގޭ ބަސްއަހާ ކިޔަމަންވާ "ޑުރޯން" އެއްގެ މިސާލަށް ދަރިފުޅު ނުފެތޭނެ ގޮތަކަށް ތަހުޒީބުކުރުމަށް އިސްކަންދިނުމަކީ މުހިންމުކަމަށް ވަނީ އެހެންވެ އެވެ.

ދަރިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމާ މެދު، ވަކިން ހާއްސަކޮށް އަންހެން ދަރިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމާމެދު ބައެއް މީހުން ވިސްނުން ހުންނަ ގޮތަކީ ކިޔަމަންތެރި ބަސްއަހާ ގެވެހި ކުއްޖަކަށް ހެދުމަށް އެކަންޏެވެ. އެޔަށް ފަހު ފިރިމީހާ ބަސްއަހައިގެން އުޅުމަށް ފިރިމީހާއާ ހަވާލު ކުރުމަށެވެ. މައިންބަފައިންގެ ބަސްއަހާ މައިންބަފައިންނަށް ބަރޯސާވެގެން އުޅުނު ގޮތަށް ފިރިމީހާގެ ބަސް އަހައި ފިރިމީހާއަށް ބަރޯސާވެގެން އުޅުމަށެވެ. މީގެ ބަދަލުގައި އަމިއްލަ ވިސްނުން ބޭނުންކުރުމަށާއި އެއްވެސް މީހެއްގެ ފަރާތުން އަނިޔާއާއި ކުޑައިމީސްކުރުމާއި ދަށްކޮށްލުން ބަލައިނުގަތުމަށް ކުދިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމަކީ އެކުދިން ރައްކާތެރިކަމަށްޓަކާ ކުރުން މާ ފައިދާ ހުރި އަދި ހަމަޖެހޭ ކަމެކެވެ. މިކަން ކުރަން ޖެހެނީ ކުދިން ބޮޑުވުމުން އެކުދިންގެ ރައްކާތެރިކަން ކަށަވަރު ކުރުމަށެވެ. ކުޑަކުދިންނަށް އޮންނަ ހާއްސަ ރައްކާތެރިކަން އޮންނަނީ ކުޑަކުއްޖެއްގެ ގޮތުގައި ހުންނަ އިރު އެވެ.

އާއިލާގެ ފަރާތުން ދަރިންނަށް ނަފްސާނީ އަނިޔާއާއި ކުޑައިމީސްކުރުން ފަދަ ކަންކަމާ ދިމާވާނަމަ އެހެން މީހުންގެ ފުށުން އެކަންކަން ދިމާވުމަކީ ވެސް މައްސަލައެއްކަން ނޭނގުމަކީ ވެދާނެ ކަމެކެވެ. ދަރިންނަށް އިހުތިރާމު ކުރުން މުހިންމުވާ އެއް ސަބަބަކީވެސް މިއީ އެވެ. އެކުދިންނަކީ އަގެއް ނެތް އަދި ދަށުދަރަޖައިގެ ބަޔެއް ކަމުގެ އިހުސާސް ކުރެވޭ ގޮތަށް ކަންތައް ނުކުރުމެވެ. އެކުދިން އަގުވެއްޓޭ އަދި ލަދުގަންނަ ގޮތަށް ކަންތައް ނުކުރުމެވެ. އެހެން ކުދިން ކުރިމަތީ ކުއްޖަކަށް އެއްޗެހި ކިޔާ ފަލީހަތް ނުކުރުމެވެ. އެކުދިން ދެރަވާ ކަހަލަ މަލާމާތް ނުކުރުމެވެ. އެ ކުދިންނާ ހުތުރު ބަހުން ވާހަކަ ނުދެއްކުމެވެ. ރީތިކޮށް އޯގާތެރިކަމާ އެކު ވާހަކަ ދެއްކުމެވެ. ދަރިންނަށް އިހުތިރާމް ނުކުރާނަމަ ދަރިންގެ އިހުތިރާމް ނުލިބިދާނެ އެވެ. ނޫނީ އިހުތިރާމަކީ ކޯއްޗެއް ކަންވެސް ނޭނގޭ އަމިއްލަ ނަފްސަށް އިތުބާރު ނުކުރާ ބަޔެއްގެ ގޮތުގައި ކުދިން ބޮޑެތި ވެދާނެ އެވެ.

ނަފްސާނީ އަނިޔާކުރާ މީހަކަށް އެހީވެ އެފަދަ މީހަކު ރަނގަޅު މީހަކަށް ހަދަން ބޭނުންނަމަ އެންމެ ފުރަތަމަ ކުރަންވީ ކަމަކީ އަނިޔާ ކުރަން ފުރުސަތު ނުދިނުމެވެ. އެފަދަ މީހުންގެ ވާހަކަ ގަބޫލު ނުކުރުމެވެ. ތިބާގެ އަމިއްލަ ނަފްސަށް އިތުބާރު ކުރުމެވެ. އެފަދަ މީހަކަށް ތިބާގެ ދިރިއުޅުން ކޮންޓުރޯލު ކުރަން ފުރުސަތު ނުދިނުމެވެ. އެންމެ އިސްކަމެއް ދޭންވީ ތިމާގެ ސަލާމަތާއި ރައްކާތެރިކަން ހޯދުމަށެވެ. އެހެން މީހަކަށް އެހީވުމުގެ ހިޔާލު ގެންގުޅެންވާނީ އޭގެ ފަހުންނެވެ. އެންމެ އެކަށީގެންވާ ގޮތުގައި އެހީތެރިވެވޭނީ ވެސް އަމިއްލަ މިނިވަންކަމާއި ރައްކާތެރިކަން އޮވެގެންނެވެ.

އެއްވެސް މީހެއްގެ ފަރާތުން ޖިސްމާނީ އަނިޔާ ލިބޭނަމަ ނުވަތަ އަނިޔާ ދޭނެ ކަމުގެ އިންޒާރުދީ ބިރު ދައްކާ ނަމަ ކަމާބެހޭ ފަރާތަށް މައްސަލަ ރިޕޯޓު ކުރާށެވެ. އެފަދަ މީހަކު ރަނގަޅުވާނެ ކަމުގެ އުންމީދުގައި ރަނގަޅުވާނެ ހާ ދުވަހެއް ވާނދެން ކެތްކޮށްގެން ހުރުމަކީ ކޮންމެ ފަދަ ދެރަ ގޮތެއް ވެސް މެދުވެރި ވެދާނެ ކަމެކެވެ. އެފަދަ މީހަކު އިސްލާހު ވާނީ ކޮން ދުވަހަކުން ކަމެއް ނުވަތަ ދުވަހަކުވެސް އިސްލާހުވާނެ ކަމެއް އިންސާނަކަށް ނޭނގޭނެ އެވެ.

ޖިސްމާނީ އަނިޔާ ކުރުމާއި އަނިޔާ ދޭނެ ކަމައް ބުނެ އިންޒާރު ދިނުމާއި ކުޑަކުއްޖަކަށް އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ އަނިޔާއެއް ދިނުމަކީ ވަރަށް ސީރިއަސްކޮށް ނަގަން ޖެހޭ ކަންކަމެވެ. ކުޑަ ކުއްޖަކަށް އިންޒާރުދީ ބިރު ދައްކާ ހުތުރު ބަހުން މުހާތަބު ކުރުމަކީ ސީރިއަސް ކުށެކެވެ. ދަރިންނަށް މައިންބަފައިން އިހުމާލު ވުމަކީވެސް ކުޑަ ކަމެއް ނޫނެވެ. މި ބާވަތުގެ އެއްވެސް ކަމެއް ހިނގާކަން އެނގޭނަމަ ކަމާބެހޭ ފަރާތަށް ރިޕޯޓު ކުރުން މުހިންމެވެ.