ރައްޔިތެއްގެ ފަރާތުން ކޯޓަށް އިސްތިއުނާފުކޮށްފައިވާ މައްސަލައެއްގައި ދައުލަތް ތަމްސީލު ކުރާނެ ފަރާތެއް ނެތިގެން މައްސަލަ ކޯޓުން ބޭރުވެގެން ނުވާނެ އެވެ. ހަމައެހެން, ދައުލަތް ތަމްސީލު ކުރާނެ ފަރާތެއް ނެތިގެން ކޯޓުގައި މައްސަލަ ބޭއްވޭކަށް ވެސް ނޯންނާނެ އެވެ.

"އެހެންވެ, ދައުލަތަށް ރައްދުވާ ގޮތަށް ކޯޓަށް ހުށަހެޅޭ މި ބާވަތުގެ މައްސަލަތަކުގައި ދައުލަތް ތަމްސީލުކުރާނީ ކޮން ފަރާތެއްތޯ ބަލަން ޖެހިއްޖެ އެވެ،"

އިއްޔެ ހައިކޯޓުން ހުކުމް ކުރަން ޖެހުނީ މި މައުޟޫގަ އެވެ.

ހައިކޯޓުގައި ގޮތް ނިންމަން އޮތް މައްސަލައަކީ އދ. ފެންފުށީން ބަންޑާރަ ބިމަކާ ގުޅޭ ގޮތުން އައްބާސް އަލީކަލޭގެފާނު ކިޔާ މީހަކު 1987 ވަނަ އަހަރު, ހުށަހެޅި ޝަކުވާއަކާ ގުޅޭ މައްސަލައެކެވެ.

މައްސަލާގައި ވަކާލާތު ކުރަން ޖެހިފައި އޮތީ ފެންފުށީ ރައްޔިތުންގެ މަސްލަހަތު އޮތް ބިމަކަށެވެ.

މައްސަލަ ހައިކޯޓަށް ހުށަހަޅާފައިވަނީ ދައުވާ ރައްދުވާ ފަރާތެއްގެ ގޮތުގައި ދިވެހި ދައުލަތް ހިމަނައިގެންނެވެ. ނަމަވެސް, ދައުވާ ލިބިގަތުމުގެ ގާނޫނީ ބާރު ލިބޭ މުއައްސަސާތަކުން ކޯޓުގައި ތަމްސީލުކުރަނީ ސީދާ އެ މުއައްސަސާއަކުން ކަމަށް ސުޕްރީމް ކޯޓުން ކަނޑައަޅާފައި އޮތުމުން އދ. ފެންފުށީ ކައުންސިލަށް ޖަވާބުދާރީވާން އެންގި އެވެ.

އެކަމަކު, އެ ކައުންސިލުން ބުނީ މައްސަލާގައި ޖަވާބުދާރީވާނީ ދިވެހި ދައުލަތުގެ ހައިސިއްޔަތުން ބަންޑާރަ ނައިބު ކަމެވެ. އަދި, އެ ކައުންސިލަށް ހައިކޯޓުގައި ޖަވާބުދާރީވުމުގެ ފަންނީ އަދި ގާބިލްކަން ލިބިފައިނުވާ ކަމަށެވެ. ގާނޫނީ ވަކީލެއް, ލީގަލް އޮފިސަރެއް ވެސް ނެތެވެ.

އެހެންވެ, ހައިކޯޓުން ބަންޑާރަ ނައިބުގެ އޮފީހަށް އެކަން އެންގުމުން އެ އޮފީހުން ހައިކޯޓުގައި ފެންފުށީ ކައުންސިލް ތަމްސީލުކޮށް ބަންޑާރަ ނައިބަށް ވަކާލާތު ކުރެވިދާނެ ކަމަށް ނުފެންނަ ކަމަށެވެ.

އެގޮތަށް ބަންޑާރަ ނައިބުގެ އޮފީހުން ބުނާ ސަބަބަކީ, އިދާރީ ދާއިރާތައް ލާމަރުކަޒީ އުސޫލުން ހިންގުމުގެ ގާނޫނުގެ 22 ވަަނަ މާއްދާއާ ހަވާލާދީ އެވެ. އެ މާއްދާގައި ބުނަނީ ރަށު ކައުންސިލްތަކަކީ އަމިއްލަ ނަމުގައި ދައުވާ ކުރުމާއި ދައުވާ ލިބިގަތުމުގެ ބާރު ލިބިދީފައިވާ އަމިއްލަ ހައިސިއްޔަތު ލިބިފައި އޮތް ގާނޫނީ ޝަހުސިއްޔަތެއް ކަމެވެ.

މި ހިޔާލު ތަފާތުވުންތަކާއެކު, ހައިކޯޓުން މި މައްސަލާގައި އިއްވި ހުކުމްގައި ދައުލަތް ތަމްސީލުކުރާމެދު ވަނީ ގޮތް ކަނޑައަޅާފަ އެވެ;

އެގޮތުން, ހުކުމްގައި ބުނި ގޮތުގައި ގާނޫނުއަސާސީ ބަޔާންކުރާ ރާއްޖޭގެ ސަރަަހައްދުގެ ތެރޭ ހިމެނޭ ބިން މިލްކުވެގެން ވަނީ ދިވެހި ދައުލަތަށް ކަމަށެވެ. ވީމާ, ގާނޫނުގައި ބަޔާންކުރާ ގޮތުގެ މަތިން މެނުވީ ބަންޑާރަ ބިމުގެ މައްސަލަތަކުގައި ކައުންސިލްތަކަށް ދައުލަތް ތަމްސީލު ނުކުރެވޭނެ އެވެ.

އަދި, ދައުލަތާ ގުޅުންހުރި ގާނޫނު އެންމެހައި ކަންކަމުގައި ސަރުކާރަށް ލަފާދިނުމަކީ ބަންޑާރަ ނައިބުގެ ވާޖިބުތަކުގެ ތެރޭ ހިމެނޭ ކަމެއްކަން ފާހަގަކުރި އެވެ.

"ކައުންސިލްތަކަކީ ގާނޫނުން އުފައްދާ ވަކިވަކި ސަރުކާރުތަކެއް ނޫން, ދިވެހި ދައުލަތަކީ ޔުނިޓަރީ ދައުލަތެއް," ހުކުމްގައިވެ އެވެ.

"އެހެންވެ ބަންޑާރަ ބިން ހިމެނޭ މައްސަލަތަކުގައި ދައުލަތުގެ މަސްލަހަތު އޮންނާނެތީ ދައުލަތުގެ މަސްލަހަތު ހިމެނޭ މި ބާވަތުގެ މައްސަލަތަކުގައި ގާނޫނީ ލަފާދިނުމާއި ދައުލަތް ތަމްސީލު ކުރުމަކީ ބަންޑާރަ ނައިބުގެ ވާޖިބުތަކުގެ ތެރޭ ނުހިމަނައި ދޫކޮށްލެވޭނެ ކަންތައްތަކެއް ނޫން,"

އެކަންކަން އެހެން އޮތުމުން, މިފަދަ މައްސަލަތަކުގައި ބަންޑާރަ ނައިބުގެ އޮފީހުން އަތްފޮޅާލަން ދެއްކި ގާނޫނީ ތަރުޖަމާއަކީ ގާނޫނު އަސާސީ އާއި ގާނޫނުތަކުގެ އަލީގައި ބަލާއިރު, ހައިކޯޓުން ބުނި ގޮތުގައި ރަނގަޅު ތަރުޖަމާއެއް ނޫން ކަމެވެ.

ހައިކޯޓުން ބުނި ގޮތުގައި, ދައުލަތުގެ އާންމު މަސްލަހަތު ހިމެނޭ މި ބާވަތުގެ މައްސަލަތަކުގައި ބަންޑާރަ ނައިބާއި ކައުންސިލްތަކާ ދެމެދު އޮންނަން ޖެހޭ އިދާރީ ގުޅުން ތަންޒީމުކުރުމަކީ އެ ދެ މުއައްސަސާގެ ދެމެދުގައި ހަމަޖައްސަން ޖެހޭ ކަމެކެވެ.

އެހެންވެ, ހައިކޯޓުން މި މައްސަލާގެ އިސްތިއުނާފު ކުރިއަށް ގެންގޮސްފައިވަނީ ދައުކަތުގެ ވަކީލާއި ފެންފުށީ ކައުންސިލްގެ ހާޒިރުގަ އެވެ.