ސަރުކާރާ ހަވާލުވުމުގެ ކުރިން ވެސް މި ރާއްޖޭގެ ދައުލަތުގެ މާލިއްޔަތު އޮތީ ކޮން ހާލެއްގައި ކަން އަދުގެ ސަރުކާރު ހިންގަން ތިބި އެންމެނަށް އެނގެ އެވެ. އެ ވާހަކަ އެންމެ ހަރުއަޑުން ދެއްކެވި އެއް ބަޔަކަށް ވެސް ވާނީ އަދުގެ ސަރުކާރުގެ މަތީފަޑީގައި ތިއްބެވި ބޭފުޅުންނާއި އެ ޕާޓީގެ ޓިކެޓުގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހޮވިފައި ތިބި މެމްބަރުންނެވެ.

އެކަމަކު ސަރުކާރަށް 11 މަސް ވެ ނިމުނުއިރި އޭރު ދެއްކެވި ވާހަކަތަކާ އެއްގޮތަށް އަމަލުކުރެއްވިތޯ އެއީ މިއަދު ގިނަ ރައްޔިތުންގެ ހިތުގައި އުފެދޭ ސުވާލެކެވެ. މާލީ އަނދަވަޅުގެ ތެރެއިން ސަލާމަތްކުރަން އައި ސަރުކާރުން މިއަދު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅި ސަޕްލިމެންޓަރި ބަޖެޓާއެކީ މި ސުވާލު މިގޮތަށް ނުކުރަންވީ ސަބަބެއް ވެސް ނެތެވެ.

ސަޕްލިމެންޓަރީ ބަޖެޓު ހުށަހަޅަން ސަރުކާރުން ދައްކާ ބަހަނާއަކީ ކުރީ ސަރުކާރުން ބަޖެޓު ކުރި ގޮތް ގޯސްވުމެވެ. ސަރުކާރުން މިހެން ބަހަނާ ދެއްކިޔަސް 11 މަސް ވީ ފަހުން ކުރީ ސަރުކާރޭ ބުނަންވީ ސަބަބެއް ނެތެވެ. ސަރުކާރާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް މުށު ތެރޭގައި އޮތް އިރު މި ހިސާބަށް ކަންކަން ދާން ޖެހޭ އެއްވެސް ސަބަބެއް ނެތެވެ.

ހަރަދުތައް ކުރި ގޮތެއް ނޭނގޭ

ސަރުކާރަށް ފާޑުކިޔާ މީހުންނާއި އިދިކޮޅުން މިއަދު އުފައްދާ އެންމެ ބޮޑު ސުވާލަކީ ސަޕްލިމެންޓަރީ ބަޖެޓެއް ހުށަހެޅިއިރު 50 ބިލިއަން ހުސްކޮށްލީ ކިހިނެއްތޯ އެވެ. ސަރުކާރުން ބުނާ ގޮތުގައި ފައިސާ ހުހެއް ނުވެ އެވެ. އެގޮތުން ފިނޭންސް މިނިސްޓަރު މޫސާ ޒަމީރު ސަޕްލިމެންޓަރީ ބަޖެޓު ހުށަހަޅުއްވަމުން ވިދާޅުވީ މިހާތަނަށް ހަރަދުވީ 37 ބިލިއަން ރުފިޔާ ކަމަށެވެ.

އެކަމަކު މިކަމަށް ބާރު ދޭނެ އެއްވެސް ލިޔެކިޔުމެއް ފެންނާކަށް ނެތެވެ. ލިޔެކިޔުންތައް ފެންނަން ނެތް ސަބަބު ކިޔައިދެއްވަމުން، ރައީސް އޮފީހުގައި ބޭއްވި ނޫސްވެރިންގެ ބައްދަލުވުމެއްގައި ޒަމީރު ވިދާޅުވި އެ ރިޕޯޓުތައް ނުނެރެވި އޮތީ ކުރީ ސަރުކާރުން ކުރި ހަރަދެއް ރެކޯޑުކޮށްފައި ނެތުމުން، މި އަހަރުގެ ބަޖެޓުގައި ޖަހައިފި ނަމަ ބޮޑެތި ގޯސްތަކެއް ކުރިމަތިވެދާނެތީީ ކަމަށެވެ.

"ދެން އެ ހިސާބުތައް މި އަހަރު ތެރެއަށް ހިމަނައިފި ކަމުގައި ވެއްޖިއްޔާމުން އޭގެ ސަބަބުން ދިމާވާނެ މައްސަލަތަކެއް އެބަހުރި. މި އަހަރުގެ ބަޖެޓު ވަރަށް ބޮޑު ތަފާތުތަކެއް އަންނާނެ. ހަމަ އެގޮތަށް މިދިޔަ އަހަރު ނިންމާފައިވާ ހިސާބުތަކެއްގެ ތެރެއަށް އަނެއްކާ އެ އަނބުރާ ގެންދަން ވެއްޖެ ކަމަށް ވިއްޔާމުން އެ ދިމާވާނެ މައްސަލަތަކެއް ކަމަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފެންނަނީ," ޒަމީރު ވިދާޅުވި އެވެ.

މިހާރު ހުށަހެޅި ސަޕްލިމެންޓު ބަޖެޓުގައި އެ ހަރަދު ހިމަނާފައި ނެތުމުން، ރިޕޯޓުތައް އާންމުކުރަން ހުރަހެއް އޮތް ކަމަކަަށް ނުފެނެ އެވެ. ސަރުކާރުގެ ސްޓޭންޑަކީ ކުރީ އަހަރުގެ ބަޖެޓުގައި އެ ހަރަދު ރެކޯޑު ކުރުން ކަމުގައި ވަނީ ނަމަ، ހިސާބުތައް ހާމަކުރަން އިތުރަށް ދެއްކޭނެ އެއްވެސް ބަހަނާއެއް ނެތެވެ. ބަހަނާ ދެއްކިޔަސް އޭގައި އެއްވެސް އޮއްޓަރެއް ހުއްޓެކޭ ބުނެވޭކަަށް ނެތެވެ.

"49 ބިލިއަން ރުފިޔާގެ ބަޖެޓުން މިހާ ހިސާބަށް އައިއިރު ހަރަދު ކުރެވިފައިވާ ކަމަށް އެންމެ 18 ބިލިއަން ރުފިޔާ. ބާކީވާ 31 ބިލިއަން ރުފިޔާއަށް ވީ ގޮތެއް އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް ނޭނގޭ. އެހެން ތިއްބާ އިތުރު ފަސް ބިލިއަންގެ ސަޕްލިމެންޓަރީ ބަޖެޓެއް ހުށަހަޅައިފި. އެ 31 ބިލިއަނަށް ވީ ގޮތެއް ހިސާބުތަކުން ބުނެ ނުދީ, ދައުލަތުގެ މާލީ ރިޕޯޓުތައް ހާމަނުކޮށް އިތުރު ފަސް ބިލިއަން ރުފިޔާ ދޭށޭ ތި ވިދާޅުވަނީ," ކެންދޫ ދާއިރާގެ މެންބަރު މައުރޫފް ޒާކިރު (މަޓޭ) ވިދާޅުވި އެވެ.

އިހުލާސްތެރި ގޮތަކީ އެ ހަރަދުތައް ހާމަކުރުމެވެ. ސަރުކާރާއި ސަރުކާރު ހިންގަން ތިބި މީހުންނަށް އޮޅިފައި އޮވެ ދާނެތީ، ހަރަދު ކުރަނީ ރައްޔިތުންގެ ފައިސާ ކަން ހަނދުމަކޮށްލުން މުހިންމެވެ. ރައްޔިތުންގެ މާލިއްޔާއިން ބައިލޯ ލާރިއެއް ވެސް ހަރަދު ކުރަން ޖެހޭނީ އެ ފައިސާގެ އަސްލު މަސްލަހަތުވެރިން ކަމުގައިވާ ރައްޔިތުންނަށް އެނގި ހާމަވެގެންނެވެ.

ހަރަދު ކުޑަނުކޮށް ކުރީ ސަރުކާރޭ ބުނުމަކުން ނުފުދޭ

ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީން މި ނޫހާ މީގެ މަހެއް ކުރިން ހިއްސާކުރި ތަފާސްހިސާބުތަކުގައި، ހަރަދު ކުޑަކުރުމުގެ ގޮތުން ބައެއް މިނިސްޓްރީތަކާއި އިދާރާތަކުގެ ބަޖެޓުން ބައެއް އުނިކޮށްފައިވާ ކަމަށް ބުންޏެވެ. އެގޮތުން އެކު ޖުމްލަ 2.5 ބިލިއަން ރުފިޔާގެ ހަރަދު އުނިކުރެވިފައިވާ ކަމަށް އެ މިނިސްޓްރީން ހިއްސާކުރި އަދަދުތަކުގައި ވެ އެވެ.

އޭރުގެ ފިނޭންސް މިނިސްޓަރު، ޑރ. މުހައްމަދު ޝަފީގު މާލިއްޔަތު ކޮމިޓީގެ ބައްދަލުވުމަކަށް ވަޑައިގެން ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ބަޖެޓުގެ ހަރަދު ކުޑަކުރުމުގައި އިސްކަންދޭނީ ފަންޑިން ނުލިބޭ ތަރައްގީގެ މަޝްރޫއުތަކާއި އޮފީސްތަކުގެ ޑިސްކްރެޝަނަރީ ބަޖެޓު، އެއީ މުވައްޒަފުން ނެގުމާއި ސަޕްލައިސް ފަދަ ހަރަދުތައް، ކުޑަކުރުމަށެވެ. ހަމައެހެންމެ މި އަހަރަށް ފާސްކުރި ބަޖެޓުގައި އޮތް ގޮތަށް ސަބްސިޑީ އާއި އާސަންދަ ރިޕޯމު ކުރުމުގެ މަސައްކަތްތައް ވެސް ކުރަމުންދާ ކަމަށް ވިދާޅުވި އެވެ.

މިއިން އެއްވެސް ކަމެއް ނުކުރެވުމުގެ ނަތީޖާއަކީ ފާސްކޮށްފައިވާ ރެކޯޑު ބަޖެޓުގެ ރެކޯޑު މުގުރާލައި، 55 ބިލިއަނާ ގާތްކުރާ ވަރުގެ ބަޖެޓެއް ފާސްކުރަން މަޖުބޫރުވުމެވެ. ހަމަ ޔަގީނުން ވެސް ސަރުކާރަށް އައިސް މިވީ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި ހަރަދު ކުޑަކުރަން އެއްވެސް ކަމެއް ކުރެވުނު ނަމަ، މި ހާލަތު ކުރިމަތި ނުވީސް ކަން ކަށަވަރެވެ. މިކަމާ ސަރުކާރަށް ދެކޮޅު ހެދޭކަށް ދެއްކޭނެ ބުއްދި ގަބޫލުކުރެވޭ އުޒުރެއް އޮތް ކަމަށް ހިތަށް ގެންނަން ވެސް ދައްޗެވެ.

އަނެއް ޝަކުވާ އަދި ކަންބޮޑުވުމަކީ ސަރުކާރުން ބަޖެޓު ހުސްވާތީ ސަޕްލިމެންޓަރީ ބަޖެޓެއް ހުށަހެޅިއިރު، ރަށްރަށުގައި ހިނގަމުން ދިޔަ ގިނަ މަޝްރޫއުތައް ހުއްޓިފައި އޮތުމެވެ. ސަރުކާރުގެ ބަހަކީ އެ މަސައްކަތް ނުހިނގަނީ ބަޖެޓުގައި ކުދި އަދަދުތަކެއް ޖަހާފައި އޮތުމުން ކަމަށެވެ. އެކަމަކު މި ވާހަކަތައް ދިމާ ނުވާ ކަމަށް މަޖިލީހުގައި މި ބަޖެޓަށް ވާހަކަ ދެއްކި އިދިކޮޅު މެމްބަރުން ވެސް ފާހަގަކޮށްފައިވެ އެވެ.

"މި އަހަރާ އެއްވަރަށް ދައުލަތުން ހަރަދު ކުރި އަހަރެއް މި ބަޖެޓު ފާސްކުރީމައި ދެނެއް ނޯންނާނެ. މި ދައްކަނީ ހަރަދު ކުޑަކުރާ ވާހަކަ. ނަމަވެސް ހަރަދު ކުޑަކުރާ ތަނެއް ނުފެނޭ އަޅުގަނޑުމެންނަށް. އެއްވެސް ޕްރޮޖެކްޓެއް ހިނގާ މަންޒަރެއް ނުފެނޭ. ހަރަދު ވެއްޖެ ދުވަހަކު ވެސް ހަރަދު ނުވާ ވަރަށް. އެ ހަރަދު ހިނގި ގޮތެއް ފެންނާކަށް ނެތް. މާލިއްޔަތު ކޮމިޓީއަށް ވެސް ފެންނަން ނެތް," ހަނިމާދޫ ދާއިރާގެ މެންބަރު އަބްދުލްޣަފޫރު މޫސާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ސަރުކާރުން އޮޅުވާލުން ހުއްޓާލައި ހަގީގީ މަންޒަރު ކިޔައިދޭން ޖެހޭ ވަގުތު އައިސް ޖެހިއްޖެ އެވެ. ދައްކާ ވާހަކަ އާއި ހުށަހަޅާފައި ހުރި ކަރުދާސްތަކުގައި ހުރި މައުލޫމާތާ ދިމާ ނުވެ އެވެ. ދެން ވެސް ކުރީ ސަރުކާރޭ ކިޔަކިޔައި ތިބޭނީތޯ، ނޫނީ އަސްލު ކަން ވެގެން އުޅޭ ގޮތް ރައްޔިތުންނަށް ސާފުކޮށްދޭންވީތޯ މިއީ ސަރުކާރު ހިންގަން ތިބި ބޭފުޅުން އަމިއްލަ ނަފުސާ ކޮށްލަން ޖެހޭ ސުވާލެކެވެ.