ރައީސް ޑރ. މުހައްމަދު މުއިއްޒުގެ ރިޔާސީ ވައުދެއްގެ ގޮތުގައި ފެށި އެންމެ ބިޔަ މަޝްރޫއުއަކީ، މާލޭގެ ދެކުނަށް އޮތް ފުށިދިއްގަރުފަޅު ހިއްކައިގެން، ރަސްމާލެ ނަމުގައި ޒަމާނީ ސިޓީއެއް ތަރައްގީ ކުރުމެވެ. ވެރިކަމުގެ ހުވާ ކުރެއްވުމަށް ފަހު ޖެހިގެން އައި ޑިސެންބަރު މަހު 18 ވަނަ ދުވަހު އެ މަޝްރޫއުގެ އަމަލީ ފަށައި، ފުރަތަމަ ވެލި ފުއް ވައްޓައިލި އެވެ. އޭރު ހަމައެކަނި ކެންވަހެއްގައި ދައްކައިލީ ހިޔާލީ ތަސްވީރެކެވެ.

އެ މަޝްރޫއުއަށް ފައިސަ ހޯދަން ރާވާފައިވާ ގޮތާއި މަޝްރޫއުގެ ފުރިހަމަ ޕްލޭނެއް ހިއްސާއެއް ނުކުރެ އެވެ. އަމަލީ މަސައްކަތް ފެށި ދުވަހު ވެސް މަޝްރޫއަށް ފައިސާ ހޯދާ ގޮތުގެ ވާހަކައެއް ނުދައްކަވަ އެވެ. ދެއްކެވީ މަޝްރޫއުގެ ބިޔަކަމާއި ފުރިހަމަކަމުގެ އުވަފެންތަކެވެ.

ފުށިދިއްގަރުފަޅު ހިއްކުމަށް މި އަހަރުގެ ބަޖެޓުގައި 400 މިލިއަން ރުފިޔާ ހިމަނައި ދިނުމަށް، އިންތިގާލީ މަރުހަލާގައި ހުށަހެޅި އެވެ. ނަމަވެސް އޭރު މަޖިލީހުގެ މެޖޯރިޓީ އޮތް އެމްޑީޕީން ބޭނުންވީ އަލަށް ބިމެއް ހިއްކުމުގެ ބަދަލުގައި، އެ ފައިސާ، އޭރު ފަށާފައިވާ މަޝްރޫއުތަކަށް ބަހައިލުމަށެވެ. އެގޮތުން ގުޅިފަޅާއި، ގިރާވަރު އަދި ހުޅުމާލޭން ދޫކުރި ގޯތިތަކުގައި މީހުން އާބާދު ކުރުމަށްޓަކައި ބޭނުންވާ ވަސީލަތްތަކާއި އެ މަޝްރޫއުތައް ފުރިހަމަ ކުރަން، 200 މިލިއަން ރުފިޔާ ހިމަނައި، އަނެއް 200 މިލިއަން ރުފިޔާ އެހެން މަޝްރޫއުތަކަށް ކަނޑައެޅި އެވެ.

އެކަމަށް ރައީސް މުއިއްޒު އަދި ޕީއެންސީ/ޕީޕީއެމްގެ މެންބަރުން ވަރަށް ބޮޑަށް އެމްޑީޕީއަށް ފާޑުކިޔެ އެވެ. އަދި މަޖިލީހަށް ގޮންޖައްސަވައި ރައީސް މުއިއްޒު ބޭނުންވީ އެ މަނިކުފާނުގެ ހުވަފެނީ މަޝްރޫއު ފެށުމަށެވެ.

"ކޮންމެއަކަސް ރަސްމާލެ މަޝްރޫއު ފެށިގެން މިހާރު އެ ދަނީ ކުރިޔަށް. އެ މަޝްރޫއު ކުރިޔަށް އެ ދަނީ ދިވެހި ދައުލަތުގެ ބަޖެޓުން އެއްވެސް ހަރަދެއް ކުރަން ނުޖެހޭގޮތަށް،" ޑިސެމްބަރު 20، 2023 ގައި ރައީސް މުއިއްޒު ވިދާޅުވެފައިވެ އެވެ.

ފުރިދިއްގަރުފަޅު ހިއްކުން ބަޖެޓުން އުނިކުރުމުން އެއީ ތަރައްގީ އަށް ހުރަސް އެޅުން ކަމަށް ރައީސް މުއިއްޒު އާއި ސަރުކާރުގެ ވެރިން ވިދާޅުވެ އެވެ.

ޖުމުލަ 1100 ހެކްޓަރު ހިއްކުމުގެ އެ މަޝްރޫއު ކުރިއަށް ގެންދާން ރާވާފައިވާ ގޮތުގެ ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ ތަފްސީލެއް ދެއްވީ ޑިސެމްބަރު މަހު އެޗްޑީސީގެ މެނޭޖިން ޑިރެކްޓަރު އިބްރާހިމް ފަޒުލް ބޭއްވި ޕްރެސް ކޮންފަރެންސްގަ އެވެ.

އެ މަޝްރޫއުގެ ބިން ހިއްކުމުގެ މަސައްކަތް ހަވާލުކުރީ ކެޕިޓަލް މެރިން އެންޑު ކޮންސްޓަރަކްޝަން ކޮމްޕެނީ (ސީއެމްސީސީ) އަށެވެ. ފައިސާ ހޯދަން އޭރު ނިންމީ 70 ހެކްޓަރުގެ ބިން 99 އަހަރަށް ދީގެންނެވެ. އެއީ, ހުޅުމާލޭން 10 ހެކްޓަރުގެ ބިމާއި ފުށިދިއްގަރުފަޅުން ހިއްކާ ބިމުން 60 ހެކްޓަރެވެ. އެ ބިންތައް ވިއްކައިގެން، ފުށިދިއްގަރުފަޅުގެ ބިން ހިއްކުމުގެ ހަރަދު ހޯދަން އޮތީ އެއްބަސްވެފަ އެވެ.

ނަމަވެސް، އެގޮތަށް މަސައްކަތް ކުރިއަށް ނުކެނޑި އެވެ. މަޝްރޫއު ފެށި ފުރަތަމަ ހަފުތާގައި ހިއްކި 10 ވަރަކަށް ހެކްޓަރަށް ފަހު، ކޮންނަ ބޯޓުގެ ދަތްގަނޑުގެ ދުވެލި މަޑުވަމުން މަޑުވަމުން ގޮސް، މުޅި މަޝްރޫއު ހުއްޓުނެވެ. އަދި އެ މަޝްރޫއަށް ސީއެމްސީސިން ފުށިދިއްގަރުފަޅަށް ގެންދިޔަ ހޮލެންޑުގެ ބޮސްކާލިސް ކުންފުނީގެ ކުންފުށީގެ ކޮންނަ ބޯޓު ވެސް ގެންދިޔަ އެވެ. އެވަރުން ވެސް ސަރުކާރުން ބޭނުންވީ މަޝްރޫއު ހުއްޓުނުކަން ސިއްރުކޮށް، އެހެން ނެރޭޓިވްއެއް ސެޓުކުރުމަށެވެ.

ސީއެމްސީސީ އަށް ބިން ލިބޭ ގޮތަށް ހެދި އެއްބަސްވުން ވެސް ބާތިލުކުރި އެވެ. އޭރު ފަށައިގެން ކުރިއަށް ގެންގޮސްފައި އޮތް ފުރަތަމަ ސެގްމެންޓު (ސައިޓު ޖޭ) ހިއްކައި ނިންމުމަށް ސީއެމްސީސީ އަށް 77 މިލިއަން ރުފިޔާ އެޗްޑީސީން ދިނެވެ. އޭގެ ކުރިން ވެސް އެތައް މިލިއަން ޑޮލަރެއް ދީފައިވާ ކަމުގެ އަޑު ފެތުރުނެވެ. މި ފައިސާތައް ދީގެން އަލުން މަޝްރޫއު ހިއްކުމުގެ މަސައްކަތް ފެށީ، ގިރަމުން ދަނިކޮށެވެ.

މިހާރު މަޝްރޫއު ކުރިއަށް އެ ގެންދަނީ ރައީސް މުއިއްޒު ފުރަތަމަ ކަނޑައެޅުއްވި ސިޔާސަތާ ހިލާފަށް، ދައުލަތުން ހަރަދުކޮށްގެނެވެ.

ބިންތައް ދޫކޮށްގެން ފައިސާ ހޯދުން އެއީ، މޮޅު ކަމެއްގެ ގޮތުގައި އޭރު ވިދާޅުވި ނަމަވެސް އެ އެއްބަސްވުން ބާތިލުކޮށް، ދައުލަތުން ބޮޑު ހަރަދުކޮށްގެން ހިންގާ ގޮތަށް މަޝްރޫއު ބަދަލު ކުރުމަކީ ވެސް، ދިވެހި ބިމުން ވެލި ފުކެއް ވިޔަސް ބިދޭސީއަކަށް ނުދޭން ރައީސް މުއިއްޒު ނިންމެވި، ގައުމީ ނިންމުމެއް ފަދަ އެވެ. އެ ވާހަކަ ދެއްކެވީ އެހައި ބޮޑު ފަހުރެއްގެ ގޮތުގަ އެވެ.

ދެން ރަސްމާލެ ހިއްކާނީ މިޑް ފްރީ ޒޯނުން ލޯނު ނަގައިގެން

ފުށިދިއްގަރުފަޅު ހިއްކަން ފުރަތަމަ އެކުލަވާލި ޕްލޭން ފެއިލްވެ، އެއްބަސްވުން ބާތިލުކުރިކަން ރައީސް އިއުލާނުކުރެއްވީ މިނިވަންދުވަހުގެ ރަސްމީ ޖަލްސާގަ އެވެ. އެރޭ ދެން ވިދާޅުވީ މަޝްރޫއު އިތުރަށް ކުރިއަށް ގެންދާނީ އެޗްޑީސީ އާއި މި ސަރުކާރުން އުފެއްދި މޯލްޑިވްސް އިންޑަސްޓްރިއަލް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ފްރީ ޒޯން (މިޑް ފްރީ ޒޯން) އިން ކަމަށެވެ.

ސަރުކާރުން އެ ކުންފުނި އެކުލަވާލީ ޖެނުއަރީ 2، ގަ އެވެ. މިއީ ފްރީ ޓްރޭޑް ޒޯންތައް ގާއިމުކުރުމަށާއި ސަރުކާރުގެ ވިޔަފާރި ފުޅާކޮށް އިމްޕޯޓު އެކްސްޕޯޓު މަސައްކަތްތައް ކުރުމަށް ސަރުކާރު ހިއްސާވާ ފަސް ކުންފުންޏެއް ޝާމިލުކޮށް އުފެއްދި މައި ކުންފުންޏެކެވެ.

މިޑް ފްރީ ޒޯން ކުންފުނީގައި ހިއްސާވާ ކުންފުނިތަކަކީ އެމްއޭސީއެލް، އެމްޕީއެލް، އެސްޓީއޯ، އެމްޓީސީސީ، އަދި ރަސްމާލެ ތަރައްގީކުރާ އެޗްޑީސީ އެވެ.

މި މަޝްރޫއުގެ މައުލޫމާތު އެނގޭ މަސްދަރަކުން "އަދަދު" އަށް މައުލޫމާތު ދިން ގޮތުގައި ސަރުކާރުގެ ދެވަނަ ޕްލޭނަކީ މިޑްފްރީޒޯން މެދުވެރިކޮށްގެން ރަސްމާލެ ހިއްކަން ބޭނުންވާ ފައިސާ ލޯނުގެ ގޮތުގައި ހޯދުމެވެ. އެ ލޯނު ހޯދުމަށް ޗައިނާގެ ބޭންކުތަކަކާއެކު މަޝްވަރާވެސް ކޮށްފައިވެ އެވެ.

ރަސްމާލޭގެ މަސައްކަތަށް ފައިސާ ހޯދާ ޕްލޭނު ބަދަލުވިކަން ކަށަވަރުވަނީ، ފުރަތަމަ ހިއްކި ސައިޓު ޖޭ އަށްފަހު ދެން ހިއްކަން ފަށާ ސައިޓު އެފްގެ އީއައިއޭގައި ޕްރޮޖެކްޓް ފައިނޭންސިން މޮޑެލް އަށް ގެނެސްފައިވާ ބަދަލުންނެވެ.

ފުރަތަމަ ހެދި އީއައޭގައި ރަސްމާލެ ހިއްކަން ރޭވީ ކޮންޓްރެކްޓާ ފައިނޭންސިން މޮޑެލްގަ އެވެ. ނަމަވެސް ޖުލައި މަހު ސައިޓު އެފްއަށް ހުށަހެޅި އީއައޭގައި ބުނީ ރަސްމާލެ ހިއްކުމުގެ މަސައްކަތް ދެން ކުރާނީ ލޯނު ނަގައިގެން ކަމަށެވެ.

މި މަޝްރޫއަށް ސަރުކާރުން ނަގާ ލޯނުގެ ޒިންމާ ނަގާނީ މިޑް ފްރީ ޒޯނުގެ ހިއްސާވާ ފަސް ކުންފުނިންނެވެ. ނަގާ ލޯނުގެ އަދަދު ކަށަވަރު ނުވިޔަސް ފުށިދިއްގަރުން 1100 އެއްހާ ހެކްޓަރު ހިއްކަން ""ގާތްގަނޑަކަށް 500 އާއި 700 މިލިއަން ޑޮލަރާއި ދެމެދުގެ އަދަދަކަށް އެންމެ މަދުވެގެންވެސް ހަރުދުވާނެ،" ކަމަށް ކޮންސްޓްރަކްޝަން މިނިސްޓަރު ޑރ. އަބްދުﷲ މުއްތަލިބު ވިދާޅުވެފައިވެ އެވެ.

އެހެންކަމުން މި މަޝްރޫއަށް ނަގާ ލޯނަކީ އެންމެ މަދުން ނަމަވެސް 500 މިލިއަން ޑޮލަރުގެ ލޯނަކަށް ވާނެ އެވެ. މިއީ ހަމައެކަނި ހިއްކުމުގެ ހަރަދެވެ. ނަރުދަމާއި ފެނާއި، ކަރަންޓާއި މަގުތަކާއި ބަނދަރާއި، ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ މަޝްރޫއުތަކުގެ ހަރަދު ވެސް އެތައް މިލިއަން ޑޮލަރަކަށް އަރާނެ އެވެ. އެ ފައިސާ ހޯދާ ގޮތް ސަރުކާރުން ހާމައެއް ނުކުރެ އެވެ. ނަމަވެސް ލޯނުތަކަށް ވެސް ޒިންމާވާންޖެހޭނީ ޓެކްސްޕޭޔަރުންނެވެ.

"މިގޮތަށް މަޝްރޫއު ކުރިއަށް ގެންދިޔުމުގެ ވިސްނުން ސަރުކާރުގައި ހުރި ނަމަ އެއީ ވަރަށް ބޮޑު އަސަރެއް ކުރާނެ ކަމެއް. ދައުލަތުން ސޮވެރިން ގެރެންޓީ ދީގެން ވެސް މިވަރުގެ ބޮޑު ހަރަދެއް މިވަގުތު ކުރުން ބުއްދިވެރިއެއް ނޫން. ހަމައެކަނި ބިން ހިއްކައިގެން، ނުފުދޭ، އެހެން ކަންކަމަށް ހިނގާނެ ހަރަދު، އަދި މާލެ އިން މީހުން އެތަނަށް ހިޖުރަކޮށް އާބާދު ވުމަށް ބޭނުންވާ ޓްރާންސްޕޯޓު ނިޒާމު ކޮބައިތޯ. އެއީ ވެސް ބޮޑު ހަރަދެއް،" ވިޔަފާރިވެރިޔަކު ބުންޏެވެ.

ކުންފުނިތައް ޒިންމާވާ ގޮތަށް ރަސްމާލެ އަށް ލޯނު ހޯދުމުގެ ވިސްނުން ހުރިއިރު، ދައުލަތުގެ ގިނަ ކުންފުނިތަކެއްގެ މާލީ ހާލަތު ވެސް ހުރީ ރަނގަޅު ފެންވަރެއްގައެއް ނޫނެވެ. އެހެންވެ، މި މަޝްރޫއު ކުރިއަށް ގެންދިޔުމަކީ މާލީ ބުރަ އިންތިހާއަށް ބޮޑުވެގެންދާނެ ކަމެކެވެ.