ގައުމުގައި ހިނގަމުންދާ އެތައް ބައިވަރު ކަމެއްގެ ތެރެއިން ގިނަ މީހުންގެ ސަމާލުކަން މިކަމަށް ނުލިބިދާނެ އެވެ. މިހެން ނަމަވެސް، މަރުކަޒީ ބޭންކު މޯލްޑިވްސް މަނިޓަރީ އޮތޯރިޓީ (އެމްއެމްއޭ)ގެ ގަވަރުނަރު އަލީ ހާޝިމް ވަކިކުރަން ރައީސަށް ލަފާ ދޭން ނިންމި މައްސަލައަށް އެންމެން ވެސް ސަމާލުވާން ޖެހެ އެވެ.

ގަވަރުނަރު ވަކިކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފެށީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މާލިއްޔަތު ކޮމިޓީންނެވެ. އެމްއެމްއޭ ގާނޫނުގައި، އެ އޮތޯރިޓީގެ ގަވަރުނަރާއި ޑެޕިއުޓީ ގަވަރުނަރު އައްޔަނުކޮށް ވަކިކުރުމުގެ ބާރު އޮންނަނީ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މަޝްވަރާގެ މަތިން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށެވެ. މިހެންކަމުން، ގަވަރުނަރު ވަކިކުރަން ލަފާ ދިނުމަކީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ކުރެވޭނެ ކަމެކެވެ.

މަޖިލީހުން މި މަސައްކަތް ފެށީ ހާޝިމަށް ގަވަރުނަރުގެ ޒިންމާ އަދާނުކުރެވޭ ކަމަށް ބުނެ އެވެ. އެހެން ބުނެ ދެ ތިން ކަމެއް، މި މައްސަލަ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅުއްވި މެމްބަރު، ދިއްގަރު ދާއިރާގެ އަހުމަދު ނާޒިމް ފާހަގަކުރައްވާފައިވެ އެވެ. އެއް މައްސަލައަކީ ވިޔަފާރިތަކަށް ލޯނު ދޫކުރަން ހުރި ފައިސާ އެމްއެމްއޭން ހިފަހައްޓާފައިވާ ބުނެ ފާހަގަކޮށްފައިވާ މައްސަލަ އެވެ.

މައްސަލައިގެ ސުރުހީގައި ވިޔަފާރިތަކަށް ލޯނު ދޫކުރަން ހުރި ފައިސާ ހިފަހައްޓާފައި ހުރި ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައި އޮތަސް، މައްސަލައިގެ ފުނަށް ފީނައިލުމުން ފެންނަނީ މުޅިން އެހެން މަންޒަރެކެވެ. ސަރުކާރުން އުޅެނީ ވިޔަފާރިތަކަށް ލޯނު ދޫކުރަން ހުރި ފައިސާ ބޭންކުތަކުގައި ހިފަހައްޓައިގެނެއް ނޫނެވެ. ސަރުކާރުން އުޅެނީ އެމްއެމްއޭގައި ބޭންކުތަކުން ބަހައްޓާފައި ހުރި ހަތް ބިލިއަން ރުފިޔާގައި އަތްނުލެވިގެންނެވެ.

އަތުނުޖެހިގެން އުޅޭ ހަތް ބިލިއަން ރުފިޔާއަކީ ކޮވިޑުގެ ތެރޭގައި ޕަބްލިކް ބޭންކު އެކައުންޓު އޯވާޑްރޯކުރި ނުވަތަ އާންމުކޮށް މިކިޔާ ގޮތަށް ޗާޕުކުރި ފައިސާގެ ގާތްގަނޑަކަށް 80 ޕަސެންޓެވެ. މި ފައިސާތައް ބޭންކުތަކުން ބަހައްޓާފައި ހުރީ މަރުކަޒީ ބޭންކުގައި އޮންނަ އޯވާނައިޓް ޑިޕޮސިޓް ފެސިލިޓީގަ އެވެ. މި ފެސިލިޓީއަކީ ބޭންކުތަކަށް އިންޓްރެސްޓު އާމްދަނީ ލިބޭ ގޮތަށް، ބޭނުން އިރެއްގައި ނެގޭ ގޮތަށް ހުންނަ ފައިސާ އެވެ.

މަޖިލީހުގެ މާލިއްޔަތު ކޮމިޓީގައި ތިބި މެންބަރުން ނިންމީ ބޭންކުތަކުގައި އިތުރަށް ހުރި ފައިސާ ނުވަތަ ރިޒާވު އެމްއެމްއޭގައި ބަހައްޓަން ގަވަރުނަރު ނުސީދާކޮށް ބާރު އެޅުއްވުމުގެ ސަބަބުން, އިގުތިސޯދުގައި ދައުރުވާން ހުރި ފައިސާ މަދުވެ، އިގުތިސޯދީ މަސައްކަތްތައް ހުއްޓި، ގައުމުގެ އިގުތިސޯދުގެ ދުވެލި މަޑުޖެހިފައިވާ ކަމަށެވެ.

މިކަމުގައި އަސްލު ކަން ހިނގަމުން އަންނަ ގޮތް ޒިންމާ އަދާނުކުރެވޭ ކަމަށް ބުނެ ފާހަގަކުރި ކަންކަމަށް ޖަވާބުދާރީވަމުން ގަވަރުނަރު ހާޝިމް މަޖިލީހަށް ފޮނުއްވާފައި ލިޔުމުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ވާހަކަތަކުންނެވެ. ގަވަރުނަރު ދެއްވި ރައްދުގައި، އެމްއެމްއޭގައި ފައިސާ ބަހައްޓަން ބާރުއެޅުއްވި ސަބަބާއެކީ، ނުސީދާކޮށް، ސަރުކާރަށް ގަވަރުނަރު ގޯސްވާ ސަބަބު ވެސް ފާހަގަކުރައްވާފައިވެ އެވެ.

ސަރުކާރަށް ގަވަރުނަރު ގޯސްވީ ސާޕްލަސް ލިކުއިޑިޓީ މައްސަލައިގައި އެމްއެމްއޭއިން އަޅަން ނިންމާފައިވާ ފިޔަވަޅުތަކުގެ ތެރެއިން، ދިވެހި ފައިސާގެ މިނިމަމް ރިޒާވް ރިކުއަމަންޓް (އެމްއާރުއާރު)ގެ ގޮތުގައި އެމްއެމްއޭގައި ބަހައްޓަން ޖެހޭ ފައިސާގެ މިންގަނޑު މަތިކުރުމާ ގުޅޭ ނިންމުމެވެ. މިއީ މި އަހަރަށް އެކުލަވާލީ ފިސްކަލް ޕްލޭނުގައި އެމްއެމްއޭއިން ކުރަން ރޭވި ކަމެކެވެ.

އެމްއެމްއޭއިން އެ ޕްލޭނުގައި ނިންމާފައި އޮތީ، ފައިސާ ޗާޕުކުރުމާ ގުޅިގެން ބޭންކިން ނިޒާމުގައި ރުފިޔާ ލިކުއިޑިޓީ އިތުރުވެފައިވާ މިންވަރަށް ރިއާޔަތްކޮށް، މި އަހަރުގެ ފެބްރުއަރީގައި ދިވެހި ފައިސާ އެމްއާރުއާރު 12.5 ޕަސެންޓަށް މަތިކުރުމަށް ފަހު މިދިޔަ މަހުން ފެށިގެން 15 ޕަސެންޓަށް މަތިކުރާ ގޮތަށެވެ.

މިގޮތް ސަރުކާރަށް ކަމުނުދިޔަ އެވެ. ސަރުކާރުން އެމްއެމްއޭގައި ބުނީ، ސަރުކާރުން ފިސްކަލް ރިފޯމު ގެނެސް ހަރަދު ކުޑަކުރުމުގެ ފިޔަވަޅުތައް ތަންފީޒުކުރަން ފެށުމުގެ ކުރިން މިކަން ކުރުމުން ބޭންކުތަކުން ސަރުކާރުގެ ސެކިއުރިޓީސްއަށް އިންވެސްޓިކުރަން ހުންނަ މިންވަރު ދަށްވެ، ހަރަދުތައް ކުޑަކުރަން ދަތިވާނެ ކަމަށެވެ.

ސަރުކާރުގެ ކަންބޮޑުވުމާއެކީ، އެމްއެމްއޭއިން ދޫ ދީ، ރުފިޔާ އެމްއާރުއާރު 12.5 ޕަސެންޓަށް މަތިކުރުން މި ހިނގާ ޖުލައިއަށް ފަސްކޮށް، 15 ޕަސެންޓަށް މަތިކުރުން އަންނަ އަހަރުގެ ޖެނުއަރީއަށް ފަސްކުރި އެވެ. މިގޮތް ވެސް ސަރުކާރަށް ކަމު ނުގޮސްގެން ކުރެވުނު މަޝްވަރާތަކަށް ފަހު އެމްއެމްއޭއިން އެންމެ ފަހުން ނިންމީ އެމްއާރުއާރު މަތިކުރުން މުއްދަތެއް ނެތް ގޮތަށް ފަސްކުރާށެވެ.

ގަވަރުނަރާ މެދު ސަރުކާރުގެ ހިތްހަމަނުޖެހުން އެންމެ ބޮޑުވީ އެމްއާރުއާރުގެ މައްސަލައިގައި ކަމަށް ބާރުދޭ އެކައްޗަކީ، ގަވަރުނަރު ވަކިކުރުމުގެ މައްސަލައިގައި ފިނޭންސް މިނިސްޓަރު ޑރ. މުހައްމަދު ޝަފީގު މާލިއްޔަތު ކޮމިޓީއަށް ފޮނުއްވި ސިޓީގައި ބަޔާންކުރައްވާފައި ވާހަކަތަކެވެ.

މިނިސްޓަރު ޝަފީގުގެ ސީޓިގައި އޮތީ އެ މަނިކުފާނު ވަޒީރުކަމާ ހަވާލުވީ ފަހުން އެމްއެމްއޭ އާއި ގަވަރުނަރު އެއްވެސް ލަފައެއް ނުދޭ ކަމަށާއި ފާއިތުވި ދިގު ތާރީހުގައި ފިސްކަލް އަދި މަނިޓަރީ ޕޮލިސީ އެލައިން ކުރުމަށް މަސައްކަތް ކުރެވިފައި ނުވާ ކަމާއި އެމްއާރުއާރު މަތިކުރަން ނިންމުމާ މެދު ހިތްހަމަޖެހިވަޑައި ނުގަންނެވި ވާހަކަ އެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވީ، އެމްއެމްއޭގައި ބޭންކުތަކުން ބަހައްޓަން ޖެހޭ އެމްއާރުއާރު އުފަލަން ނިންމި ނިންމުން ވެގެން ދިޔައީ އެ މިނިސްޓްރީން ބޭންކުތަކާ އެކު ކުރަމުން އައި މާލީ މުއާމަލާތްތަކަށް ދިމާވި ގޮންޖެހުމެއް ކަމަށެވެ.

އެމްއާރުއާރު މަތިކުރުމުން މިނިސްޓަރު ހިތްހަމަ ނުޖެހި ވަޑައިގެންނެވި ނަމަވެސް، އަދުގެ އިގުތިސޯދީ ހާލަތަށް ރިއާޔަތްކުރާއިރު ބުރަވެވެނީ، އެއީ ރަނގަޅު ފިޔަވަޅެއް ކަމަށެވެ. އެ ނިންމުމުން އެނގެނީ ގާނޫނީ ގޮތުން އެ އިދާރާއާ މަތިކުރެވިފައިވާ ޒިންމާ އަދާނުކުރާ ކަމެއް ނޫނެވެ. އަސްލު ޒިންމާ އަދާކުރަމުންދާ ކަމެވެ. ސަބަބު ކިޔައިދޭނަމެވެ.

ސަރުކާރުގެ ހަރަދުތައް ހަމަޖައްސަން ފައިސާ ޗާޕުކުރަން ނިންމި އިރު ވެސް އޮތް އެންމެ ބޮޑު ކަންބޮޑުވުމަކީ ޑޮލަރުގެ އަގަށް ކުރާނެ އަސަރެވެ. ޗާޕުކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޭން މަޖިލީހުގައި ކުރެވުނު ބަހުސްތަކާއި މަޝްވަރާތަކުގައި އެންމެ ގިނައިން ދެކެވުނު އެއް ވާހަކައަކީ ވެސް މިއީ އެވެ. ކަން ނިމިގެން ދިޔައިރު، ކަޅު ބާޒާރުގައި ޑޮލަރެއްގެ އަގު ބައެއް ފަހަރު 19ރ. އަށް އުފުލުނު ނަމަވެސް، ރަސްމީ ޑޮލަރު ރޭޓު، 15.42ރ. ގައި ހުރީ ހިފެހެއްޓިފަ އެވެ.

ޑޮލަރު މި ވަރުގައި ހިފެހެއްޓިފައި ހުރި އެއް ސަބަބަކީ ޗާޕުކުރި ފައިސާގެ ތެރެއިން ބޮޑު ބަޔެއް އެމްއެމްއޭގެ އޯވަނައިޓް ފެސިލިޓީގައި ބޭންކުތަކުން ބަހައްޓާފައި ހުރުމެވެ. މިކަމާ ދެ ބަސް ވާނެ މީހަކު އުޅޭނެ ހެނެއް ހިޔެއް ނުވެ އެވެ. އެންމެ ސާދާ ކޮށް ބުނަނީ ނަމަ، ޑޮލަރަށް އޮތް ޑިމާންޑު ހިފެހެއްޓިފައި ހުރީ ޗާޕުކުރި ފައިސާ ބޭންކުތަކުން ދޫކުރުމުގެ ބަދަލުގައި އެމްއެމްއޭގައި ބަހައްޓާފައި ހުރުމެވެ.

ސާޕްލަސް ލިކުއިޑިޓީ ނުވަތަ އިގުތިސޯދުގައި އިތުރަށް ހުރި ފައިސާ ބޭންކުތަކަށް ދޫކުރުމުން ވާގޮތަކީ، ޑޮލަރަށް އޮންނަ ޑިމާންޑު ބޮޑު ވަނީ އެވެ. އެކަމަކު އިގުތިސޯދުގައި މިހާރު ވެސް ހުރި ކަންކަމަކަށް ބޭނުންވާ ވަރަށް ޑޮލަރެއް ނެތެވެ. ޑިމާންޑާއި ސަޕްލައިއާ ބައްދަލު ނުވާ ހާލަތުގައި ދެން ވާ ގޮތަކީ އަގު އުފުލުމެވެ. އެހެންކަމުން ޑޮލަރަށް އޮންނަ ޑިމާންޑު ބޮޑުވާ ވަރަކަށް ރަސްމީ ރޭޓު ހިފަހައްޓާފައި ހުއްޓަސް، ކަަޅު ބާޒާރުގައި ޑޮލަރުގެ އަގު ދާނީ ދުވަހުން ދުވަހަށް އުފުލެމުންނެވެ.

އަސްލު މައްސަލައަކީ، ގަވަރުނަރު ސަރުކާރަށް ދޭން ޖެހޭ ލަފާ ނުދިނުމެއް ނޫނެވެ. މިކަން މި އަހަރުގެ ބަޖެޓަށް އެމްއެމްއޭއިން ދިން ލަފާގެ ތެރެއިން ސަރުކާރަށް މިހާތަނަށް ތަންފީޒުކުރެވުނު މިންވަރާއި އެއަށް އިޖާބަދެވުނު މިންވަރަށް ބެލުމުން އެނގި ހާމަވެ އެވެ. މިސާލަކަށް، މި އަހަރުގެ ދަރަނި ބޮޑު ބަޖެޓަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ވީހާ ވެސް އަވަހަކަށް ހޯދައިގެން އިގުތިސޯދަށް އޮތް ބުރަ ކުޑަ ކުރުމެވެ. މިއަދާ ހަމައަށް މި ލަފާގައި ބުނި ގޮތަށް ސަރުކާރަށް ހޯދުނު ފައިސާއެއް ނެތެވެ.

އެހެން މިސާލަކަށް ސަބްސިޑީއަށް ކުރާ އިސްރާފު ހުއްޓާލުމެވެ. އެމްއެމްއޭއިން ބަޖެޓަށް ދިން ލަފާގައި ކުރީ ސަރުކާރުތަކުގައި ވެސް ބުނި ތާރީހަށް ކަންކަން ތަންފީޒުނުވާކަން ފާހަގަކޮށް، މި ޖުލައިގައި ސަބްސިޑީ ޓާގެޓުކުރަން ފަށަން ލަފާ ދިނެވެ. މިހާރު ޖުލައި މަސް ނިމެން ގާތްވެފައިވާއިރު، ސަރުކާރުން އޮތީ އޮކްޓޫބަރުގައި އެ ސިޔާސަތު ތަންފީޒުކުރަން ފަށާ ގޮތަށް، އެ ނިންމުން ފަސްކޮށްފަ އެވެ.

ފަހު މިސާލަކަށް، ފައިސާ ހަމަނުޖެހޭ ޕްރޮޖެކްޓުތައް ހުއްޓާލުމެވެ. މިއީ ވެސް އެމްއެމްއޭއިން ލަފާ ދިން ކަމެކެވެ. ސަރުކާރުން އެކަން ނުކޮށް އުޅެނީ މާލިއްޔަތަށް އިތުރަށް ވާން ކުރާނެ ޕްރޮޖެކްޓުތައް އިއުލާންކުރުމުގަ އެވެ. ގިނައީ، ބިލިއަނުން ބިލިއަނުން ހަރަދުކުރަން ޖެހުނަސް، ކައިރި މުސްތަގުބަލެއްގައި ވެސް އާމްދަނީއެއް ނުލިބޭނެ ކަހަލަ ކަންކަމާއި ކުރިން ވެސް ކުރަން އުޅެ ނޫނީ ކޮށް ނިންމައި، ފެއިލްވެފައި ހުރި ކަންކަމެވެ.

ފައިސާ ޗާޕުކުރުމަކީ ސަރުކާރަށް މައްސަލައަކަށް ވާނަމަ، ޗާޕުކޮށްފައި ހުރި ފައިސާތައް އިގުތިސޯދުގައި ދައުރުކުރުމަކީ ވެސް މައްސަލައެކެވެ. އިގުތިސޯދީ ކަންކަމާ މެދު ކިރިޔާ ހޭލުންތެރިކަން ހުރި މީހެއް ކުރެން އަހާލިޔަސް މިކަމަށް އެއްބަސްވާނެ އެވެ. މިވީހާ ދުވަހު ޗާޕުކުރުމުގެ އަސަރު ހިފެހެއްޓިފައި ހުރީ، އެ ފައިސާތައް އިގުތިސޯދުގައި ދައުރު ނުވާތީ އެވެ. މިކަން ބޮލާލައިޖަހައި، އެމްއެމްއޭގައި ހުރި ބިލިއަންތައް އިގުތިސޯދަށް ވެއްދުމުގެ ނަތީޖާ ހިތިވާނެ ކަމާ މެދު ޝައްކެއް ވެސް ނެތެވެ.