މި ވާހަކަ ފަށްޓަވަމުން ހުސައިން ސަލާހުއްދީން ވިދާޅުވި އެވެ. މި ވާހަކަ ކިޔައިދިން ޒަމާނުގެ އަށެއްކަ ސަތޭކަ އަހަރު ކުރިން ދިވެހީންގެ އަންހެނުން ވީ ހައުދަހައި ލަފާ، ފިރީންނަށް ހައުދަހައި ހެޔޮ ބަޔަކަށެވެ. އެ ކަނބަލުންގެ ހިދުމަތްތަކުގެ ވާހަކަ އިބުނު ބަތޫތާ ލިޔުއްވާފައިވާ ގޮތް މީހަކު ދެކެފީވިއްޔާ އުފަލުންގޮސް ސޮނިވެސް ފައިބައިފާނޭ ކަމަށް ހުސައިން ސަލާހުއްދީން ވިދާޅުވެފައި އޮވެ އެވެ.

އައްސުލްތާނު މުހައްމަދު އިމާދުއްދީން ރަދުންގެ ޒަމާނުގައި ފަނޑިޔާރުގެ އިސްކޮށް ބަލަހައްޓަވަމުން ގެންދެވީ އައްޝައިހު މުހައްމަދު ޖަމާލުއްދީން ނައިބުތުއްތުއާއި، އައްޝައިހު އަލީ ދީދިލްއައްޑުވީ އެވެ. އެ ދެބޭކަލުންގެ ދަށުން އެތައް ނާއިބު ބޭކަލުންނެއް ނިޔާގެ އިންތިޒާމުގެ ތެރޭގައި ހަރަކާތްތެރިވަމުން ގެންދެވި އެވެ. އައްޑޫ އަލީ ދީދީއާއި ނައިބުތުއްތު އަކީވެސް ނައިބުންގެ ޝަރީއަތްތަކަށް ގޮތް ކިޔުއްވައި އުޅުއްވި ބޭފުޅުންނެއް ނޫނެވެ. ހަމަޖެހިފައިވާ މައިގަނޑު އުސޫލުތަކުގެ ތެރެއިން މިނިވަންކަމާއެކު ޝަރީއަތް ހިންގުމުގެ ފުރިހަމަ އިހުތިޔާރު ނައިބުންނަށް ދީފައި އޮވެ އެވެ.

މުލަކު ނާއިބު މޫސާދީދީއާއި މާލޭ ނާއިބު މޫސާ ތަކުރުފާނާ ދެކަލުން ޝަރީއަތުގެ މަޖިލިސް ބާއްވަމުން ގެންދިޔަ ރެއެކެވެ. އެރޭގެ ޝަރީއަތަށް މަޖިލިސް އެއްކޮށްލެވުމުން ފުރަތަމަ ދައުވާއަކައިގެން ތެދުވީ ހަކުރާގޭ ޅަދީދީ އެވެ. އެއީ މާލޭގެ ގަދަރުވެރި އާއިލާއެއްގެ ބޭކަނބަލެކެވެ. އޭނާގެ ދައުވާ ހުށަހެޅި އެވެ. މަގޭ ފިރި، އިހަވަންދޫ ހުސައިން މަނިކު އޭނާ ގެންގުޅޭ މަސްކަނޑާ ވަޅީގެ މުއްގަނޑުން ޖަހައި މަށަށް ހާނިކަ ކޮށްފި އެވެ. އެ ބާވަތުގެ ދައުވާތައް އޭރު ރާއްޖޭގައި އާންމެއް ނޫނެވެ. އެހެންކަމުން ލިބުނު ބޮޑު ހައިރާންކަމުގައި ފެށިގެން ދިޔައީ ދިގު ޝަރީއަތަކަށެވެ.

މި ޝަރީއަތެއް ހިނގަމުން ދަނިކޮށް ނައިބުތުއްތުވެސް ދަތުރުފުޅެއްގައި އުތުރަށް ވަޑައިގެންފި އެވެ. މިހާރު ފަނޑިޔާރުގެ ގޭގެ ކަންކަން ބަލަހައްޓަވާ އިސްމީހެއްގެ ގޮތުގައި ހުންނެވީ އައްޝައިހު އަލީ ދީދިލްއައްޑުވީ އެވެ.

ހަކުރާގޭ ޅަދީދީގެ ޝަރީއަތަށް ފެށުނު ފަހުން ހަމަ ކޮންމެ ރެޔަކުހެން އެ ޝަރީއަތުގެ އަޑުއެހުންތައް ކުރިއަށް ގެންދެވެ އެވެ. ދިގުކޮށް ދިޔަ އަޑުއެހުންތަކަށްފަހު ޝަރީއަތަށް ސާބިތުވީ މި ދެމަފިރިންމެ އެކަކު އަނެކަކަށް އަނިޔާވެރިވެ ބޭއިންސާފުން ކަންކުޅަ ކަމަށެވެ. އެހެންވެ ޝަރީއަތުން ދޭ އަދަބެއްގެ ގޮތުން ދެމީހުން ގައިގައިމެ ތަޅައި، އޭގެ ފަހަށް ދެމީހުން ސުލްހަކުރުވައިފި އެވެ. ޝަރީއަތުގެ ފަރާތުން އެތައް ނަސޭހަތެއްދީ ސުލްހަވެރިކަމާއެކު އުޅެން ވަސިއްޔަތްކޮށް މި މީހުން ފޮނުވާލީ އެވެ.

ޝަރީއަތުގެ މި ނިޔާއަށްފަހު ކޮންމެ ތިން މަހަކުން ހަތަރު މަހަކުން މި ދެމަރިފިން ޝަރީއަތަށް އާދެ އެވެ. ބައެއް ފަހަރު ދައުވާކުރާނީ ޅަދީދީ އެވެ. އަނެއްބައިފަހަރު އިހަވަންދޫ ހުސައިން މަނިކެވެ. ދެމީހުންގެވެސް އޮންނަ ދައުވާއަކީ އެކަކު އަނެކަކަށް އަނިޔާކޮށްފިކަމާއި، އަނތްބެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ނުވަތަ ފިރިއެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން އަދާކުރާންޖެހޭ ވާޖިބަށް އިހުމާލުވުން ފަދަ ދައުވާތަކެވެ. ދައުވާއަކައިގެން އަންނަ ކޮންމެ ފަހަރަކު އެ ޝަރީއަތެއް އަށެއްކަ ދުވަހަށް ދިގުދެމިގެން ދެ އެވެ. މި ދެމަފިރިން ދައުވާއެއް އުފުލައިފި މަހެއްގައި ނަމަ ނައިބު ބޭކަލުންގެ އެ މަހެއްގެ މަސައްކަތުގެ ބޮޑުބައި ހޭދަ ކުރަން މި ޖެހެނީ އެ ޝަރީއަތަކަށެވެ.

މިގޮތަށް ހަތަރު ފަހަރެއްގެ މަތިން ކަންހިނގާފައި އޮއްވައި ފަސްވަނަ ފަހަރަށްވެސް މި ދެމަފިރިން ޝަރީއަތަށް އަތުވެއްޖެ އެވެ. ނައިބު ބޭކަލުން މި މީހުންގެ ދައުވާ އަޑުއަހަން ފެށި ވަގުތު ފަނޑިޔާރު އައްޝައިހު އަލީދީދީ ފަނޑިޔާރުގޭ ދޮރުއަށިން އެތެރެއަށް ވަންނަވަނީ އެވެ. ޝަރީއަތުގައި ތިބީ ހަކުރާގޭ ޅަދީދީއާއި އިހަވަންދޫ ހުސައިންމަނިކުކަން އެނގިވަޑައިގަތުމުން ދޮރުއަށިން ނުކުމެވަޑައިގެން ބޮޑުއަށިގެއާ ދިމާލަށް އެނބުރިވަޑައިގެން ނައިބު ބޭކަލުންނަށް ވިދާޅު ވެ އެވެ. މިވީހާ ޒަމާނެއްގައި ތިޔައިން ބޭކަލު ކުރައްވާ ޝަރީއަތަކާމެދު އެއްޗެއް ވިދާޅެއް ނުވަމު އެވެ. އެކަމަކު މިއަދު މިހިތަނީ އެއްޗެއް ވިދާޅުވާން ކަމަށެވެ. މީގެ ފަހުން މި ހަކުރާގޭ ޅަދީދީއާއި އިހަވަންދޫ ހުސައިން މަނިކު މިބާވަތުގެ މައްސަލައެއްގައި ޝަރީއަތަށް ދައުވާއަކައިގެން އަތުވެއްޖެނަމަ ފުރަތަމަ މި ދެމީހުން ކުރެ ކޮންމެ މީހަކުމެ ފަސްފަހަރުން ފިސާރި ބާރަށް ތައުޒީރު ކުރައްވާށެވެ. ވާހަކަ ދެއްކުމުގެ ފުރުސަތު ވެސް ދޭންވާނީ އޭގެ ފަހުންނެވެ. ދެން އޭގެ ފަހުން ތިޔަ ބޭކަލުން ކުރައްވާ ޝަރީއަތެއް ކުރައްވައި ފައިސަލާ ކުރައްވާށެވެ.

ފަނޑިޔާރު އައްޝައިހު އަލީދީދީ އެހެން އެންގެވުމާއެކު އެރޭގެ ޝަރީއަތް ފެށުނީ އެމަގުންނެވެ. ނައިބު ބޭކަލުންގެ އަމުރުފުޅަށް ދޭވާނި އޭނާގެ ބާރުގަދަ މުލައްދަނޑިން އޭނާގެ ޒިންމާ ނިކަން ރަނގަޅަށް އަދާކޮށްފި އެވެ. އެރޭގެ ޝަރީއަތްވެސް އެހިސާބަށް ނިމިއްޖެ އެވެ.

އެރޭ ޝަރީއަތުގެ މަޖިލިސް ދޫކޮށް ދިޔަފަހުން މި ދެމީހުން ކުރެ މީހަކު ނައިބުގެއަކާ ގާތްވެފައެއް ނުވެ އެވެ. އެ މަގުން ވެސް ނުފެންނާތީ ވީގޮތެއް ބެލީމާ އެނގުނީ އެ ދެމަފިރިން މިހާރު ވަރި ވެއްޖެ ކަމަށެވެ. ދެމީހުން ކުރެ ކޮންމެ މީހަކުމެ އެމީހުންގެ ވަކި ދިރިއުޅުމުގައި ސުލްހަވެރިކަމާއެކު އުޅެމުން އެބަގެންދެ އެވެ.

އެ ޒަމާނުގެ ކަންހުރި މަގަށް ބަލާއިރު ފަނޑިޔާރު އައްޝައިހު އަލީ ދީދިލްއައްޑުވީގެ ނިޔާ ވީ ހަމަ ރަނގަޅު ނިޔާއަކަށެވެ. މީހުން މީހުންނާ އިންނަނީ ހަމަޖެހުން ހޯދާށެވެ. ކޮންމެ ހަތަރު މަހަކު ޝަރީއަތަށް އައިސް ފަނޑިޔާރުގޭ ދޮށުގައި އަރައިރުމެއް ވެލުމަކީ މި ދެމަފިރިންގެ އިނދެގެން އުޅުމުގެ އުފާ ހާސިލުކުރާން ކުރާ ކަމަކަށް ހަދައިފި އެވެ. މިހާރު ޝަރީއަތާ ގާތްނުވާން ކަމަށްވިޔަސް ސުލްހަ މަސަލަސްކަމުގައި އެބަ އުޅެވޭތާ އެވެ.

* މައުލޫމާތު: ހުސައިން ސަލާހުއްދީން، ދިވެހިންގެ ވާހަކަ