ގުދުސް (ޖެނުއަރީ 18) - ގުދުސްގައި ދިރިއުޅޭ ފަލަސްތީން މީހުން ގެތަކުން ނެރެން އިޒްރޭލުން މަސައްކަތް ކުރާ މައްސަލަ އަނެއްކާވެސް ހޫނުވެއްޖެ އެވެ.

އޭއެފްޕީއިން ރިޕޯޓު ކުރި ގޮތުގައި ފަލަސްތީން އާއިލާއެއްގެ ފިރިހެނަކު ވަނީ ގޭގެ ފުރާޅު މައްޗަށް އަރައި، އަމިއްލައަށް އަލިފާން ރޯކޮށް މަރުވާނެ ކަމުގެ އިންޒާރު އިޒްރޭލް ފުލުހުންނަށް ދީފަ އެވެ.

އިޒްރޭލުން ގާނޫނާ ހިލާފަށް ހިފައިގެން އުޅޭ އިރުމަތީ ގުދުސްގެ ޝެއިހް ޖައްރާ ހިސާބުގަނޑުގައި ހުންނަ ގެތައް ހުސްކުރަން މީގެ ކުރިން އެތައް ފަހަރަކު އަންގާފައި ވެ އެވެ.

އިޒްރޭލުގެ ނޫސްތަކުން ބުނީ ޝެއިހް ޖައްރާގެ ގެޔެއްގައި ދިރިއުޅޭ މުހައްމަދު ސަލްހިޔާ ފުރާޅު މައްޗަށް އެރީ އަލިފާން ރޯކުރަން ބޭނުންވާ ސާމާނު ވެސް ހިފައިގެން ކަމަށެވެ.

ސަލްހިޔާގެ އާއިލާއަށް ގެއިން ނުކުންނަން އަންގަމުން ދަނީ 2017 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެންނެވެ. އިޒްރޭލުން އުޅެނީ އެ އާއިލާގެ ގެ ހުންނަ ބިމުގައި ސްކޫލަށް އިމާރާތް ކުރުމަށެވެ.

އެ ގެ ހުސްކުރަން ނެރުނު އަމުރު ތަންފީޒު ކުރަން ކަމަށް ބުނެ ފުލުހުން ސަލްހިޔާ އާއިލާގެ ގެޔަށް ދިޔައީ ހޯމަ ދުވަހުގެ ހެނދުނުގެ ވަގުތެއްގަ އެވެ.

"އަހަރުމެންގެ މި ގޭގައި ދިރި މި އުޅެނީ 1950 ގެ އަހަރުތަކުން ފެށިގެން،" ގޭގެ ފުރާޅުމަތީގައި ހުރި އެ އާއިލާގެ އަބްދުﷲ އިކެރްމާވީ ނަމަކަށް ކިޔާ މީހަކު ބުންޏެވެ.

"އަހަރުމެން އެހެން އެއްވެސް ތަނަކަށް ބަދަލުވާކަށް ނުޖެހޭނެ،" ކުޑަކުދިންނާ އެކު އާއިލާގައި 15 މީހުން ހިމެނޭކަން ފާހަގަކުރަމުން އޭނާ ބުންޏެވެ.

ޝެއިހް ޖައްރާގެ ގެތަކުން ފަލަސްތީން މީހުން ނެރެން މަސައްކަތް ކުރާ މައްސަލަ ހޫނުވެ، މިދިޔަ އަހަރު އިޒްރޭލާއި ފަލަސްތީނާ ދެމެދު 11 ދުވަހުގެ ހަނގުރާމައެއް ގާޒާގައި ކުރި އެވެ.

ފުލުހުން ބުނީ ސަލްހިޔާ އާއިލާގެ ބައެއް މެމްބަރުން ގޭސް ފުޅިއެއް ހިފައިގެން އަމިއްލައަށް މަރުވާނެ ކަމުގެ އިންޒާރު ދޭން ފެށުމުން "ނެގޯޝިއޭޓް" ކުރާ ތަޖުރިބާކާރުން ފޮނުވާފައިވާ ކަމަށެވެ.

މަންޒަރު ދުށް ފަރާތްތަކުން އޭއެފްޕީއަށް ބުނީ އެ ހިސާބަށް ފުލުހުން އައުމާ އެކު އާއްމުންނާ ދެމެދު ކުރިމަތިލުންތައް ހިނގި ކަމަށެވެ. ނަމަވެސް ފަހުން ހަމަނުޖެހުން ވަނީ މައިތިވެފަ އެވެ.

ޝެއިހް ޖައްރާ އާއި އިރުމަތީ ގުދުސްގެ އެހެން ހިސާބުތަކުން ވެސް އެތައް ސަތޭކަ ފަލަސްތީން މީހުންނަށް ގެތަކުން ނުކުންނަން ޖެހުމުގެ ބިރު އެބަ އޮތެވެ.

ޝެއިހް ޖައްރާ މައްސަލައިގެ ތާރީހް

ޝެއިހް ޖައްރާގެ މައްސަލަ އުފެދުނީ 19 ވަނަ ގަރުނުގެ ތެރޭގަ އެވެ. އޭރު ފަލަސްތީނުގެ ވެރިންނަކީ އުސްމާނީ ރަސްކަމުގެ ވެރިންނެވެ. ދެ ޔަހޫދީ ޓްރަސްޓަކުން ޝެއިހް ޖައްރާގެ ހިސާބުގަނޑެއް ގަތީ 1876 ގައި ކަމަށް ވެއެވެ.

އޭގެ ފަހުން 1948 ގެ އަރަބި އިޒްރޭލް ހަނގުރާމައިގައި އުރުދުންއިން ވަނީ އިރުމަތީ ގުދުސް ހިފާފަ އެވެ. އެއާއެކު ޝެއިހް ޖައްރާގައި ގިނަ ގެތަކެއް އެޅި އެވެ. އެ ގެތައް ހާއްސަ ކުރީ އިޒްރޭލުން ހަނގުރާމައިގެ ތެރޭގައި ފަލަސްތީނުގެ ބިންތަކަށް ވެރިވެގަތުމުން ރެފިއުޖީންނަށް ވި އެތައް ހާސް ފަލަސްތީނު ރައްޔިތުންނަށެވެ.

އަހަރުތަކެއް ފަހުން 1967 ގައި އިޒްރޭލުން އަނެއްކާ ވެސް އިރުމަތީ ގުދުސްއަށް ވެރިވެ ގަތެވެ. އަދި ޝެއިހް ޖައްރާގެ ގެތަކަކީ ޔަހޫދީންގެ މުދާ ކަމުގައި ކަނޑައެޅި އެވެ. މިހާރު އިޒްރޭލުން ރަސްމީކޮށް ދެކޭ ގޮތުގައި އެ ގެތަކުގެ ވެރިންނަކީ ކަނާއަތުގެ ފިޔައިގެ ގްރޫޕުތަކެވެ. ގެތަކުގައި އުޅޭ ފަލަސްތީނު މީހުން ބޭރު ކުރަން އުޅެނީ އެ ގްރޫޕުތަކުން ކޯޓަށް ގޮސްގެންނެވެ.

އޭގެ ފަހުން 1982 ގައި ފަލަސްތީނުގެ މީހުން ވަނީ އެއީ ޔަހޫދީންގެ މުދާ ކަމަށް ބުނާ އެއްބަސްވުމެއްގައި ސޮއިކޮށްފަ އެވެ. އެ އެއްބަސްވުމުގެ ދަށުން ފަލަސްތީނު މީހުންނަށް އެ ތަނުގައި އުޅުމުގެ ހުއްދަ ލިބެ އެވެ. ނަމަވެސް ފަލަސްތީނު މީހުން މިހާރު ބުނަނީ އެއްބަސްވުމުގައި ސޮއިކުރުވީ އޮޅުވާލައިގެން ކަމަށެވެ.

ފަލަސްތީނު މީހުން ދެކޭ ގޮތުގައި ގެތަކަކީ ޔަހޫދީންގެ މުދަލެއް ނޫނެވެ. އަދި އުސްމާނީ ވެރިކަމުގައި އެ ގެތަކުގެ ވެރިންގެ ގޮތުގައި އެންމެ ކުރިން އުޅުނީ ފަލަސްތީން މީހުންކަން ބަޔާން ކުރާ ލިޔުންތައް ވެސް އެމީހުން ހޯދާފައި ވެއެވެ.

އެކަމަކު ޔަހޫދީން ބުނަނީ އޭގެ ފަހުން އެ ބިންތައް ގަތީ އެ މީހުންނަށް ވުމުން އެއީ އެ މީހުންގެ މުދާ ކަމަށެވެ. މިހާރު ވެސް ޝެއިހް ޖައްރާގެ ބައެއް ގެތަކުން ފަލަސްތީނު މީހުން ވަނީ ބޭރުކޮށްފަ އެވެ. އެއް ގޭގައި 2009 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ފަލަސްތީނު މީހުން ދިރިއުޅެން ޖެހެނީ ޔަހޫދީ އާއިލާއަކާ އެކު އެވެ.

ޕީސް ނައު ގްރޫޕުން އަންދާޒާ ކުރާ ގޮތުގައި 3000 އަށް ވުރެ ގިނަ ފަލަސްތީނު މީހުން ދިރިއުޅޭ 200 އެއްހާ ގެއިން މީހުން ނުކުންނަ ޖެހުމުގެ ބިރު އެބަ އޮތެވެ. އޭގެ އިތުރުން ފަލަސްތީނު މީހުން ދިރިއުޅޭ 20،000 ގެ ސުންނާފަތިކޮށްލުމުގެ ބިރު ވެސް އެބަ އޮތެވެ.

ފަލަސްތީނާއި އިންސާނީ ހައްގުތަކަށް މަސައްކަތް ކުރާ މީހުން ބުނާ ގޮތުގައި މި ގެތަކުން މީހުން ނެރުމުގެ ހަގީގީ މަގްސަދަކީ މުޅި ގުދުސްގައި އިޒްރޭލުގެ ބާރު ހިންގުމެވެ. ފަލަސްތީނުން ބޭނުން ވަނީ އިރުމަތީ ގުދުސްއަކީ އެ ދައުލަތުގެ ވެރިރަށަށް ހެދުމަށެވެ. އެކަމަކު އިޒްރޭލުން ދެކެނީ މުޅި ގުދުސް އަކީ އެ މީހުންގެ ވެރިރަށް ކަމަށެވެ.

އެހެންވެ އެ ތަނުގައި ޔަހޫދީން އާބާދު ކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފެށީ 2001 ގައެވެ. އިޒްރޭލުން ބޭނުންވަނީ ގުދުސްގެ އާބާދީގެ 70 ޕަސަންޓަކީ ޔަހޫދީންނަށް ހެދުމަށެވެ. އަދި އާބާދީގައި ފަލަސްތީނު ރައްޔިތުންގެ ނިސްބަތް އެންމެ ގިނަވެގެން 30 ޕަސަންޓަށް ކުޑަ ކުރުމަށެވެ.