ރަސްމީ އިދާރާއަކަށް ހުށަހަޅާ ލިޔުންތަކަކީ ލިޔުމެއްގެ ނަކަލެއްނަމަ، އެއީ އަސްލާ އެއްގޮތް ލިޔުމެއްކަން އެ އިދާރާއަކުން ކަށަވަރުކުރެ އެވެ. މިކަން ކަށަވަރުކުރުމަށް ގިނަ ފަހަރު ހަދާ ގޮތަކީ އެ ލިޔުމަކީ އަސްލާ އެއްގޮތް ލިޔުމެއް ކަމުގެ ސްޓޭމްޕެއް ޖެހުން ޝަރުތުކުރުމެވެ. ހުށަހަޅާންޖެހޭ ލިޔުންތަކުގެ ތަފްސީލާއެކު، އެ ލިޔުންތަކަކީ 'ގާނޫނީ ވަކީލެއްގެ އޮފީހުން ތައްގަނޑު ޖަހާފައިވާ' ލިޔުންތަކަކަށް ވާންޖެހޭނޭ ކަމަށް ވަރަށް ގިނަ އިއުލާނު ތަކުގައި ބުނެފައި އޮވެ އެވެ. އެއީ ކީއްވެގެން ކުރާ، އަދި ކިހާ މުހިންމު ކަމެއްތޯ އެޔަކީ ބަޔަކު ވިސްނާލި ކަމެކޭ ހިއެއް ނުވެ އެވެ.

ނޯޓަރައިޒް ކުރުމާއި، އަސްލާ އެއްގޮތްކަމުގެ ސްޓޭމްޕް ޖެހުމަށް ރާއްޖޭގައި ގާނޫނީ ހައިސިއްޔަތާއި ސިފަ ލިބިގެން ދިޔައީ ގާނޫނީ ފަންނުގެ ގާނޫނު ވުޖޫދަށް އައުމާ ގުޅިގެންނެވެ. އޭރު ދުނިޔޭގެ ގައުމުތަކުގައި ގާނޫނީ ހައިސިއްޔަތު ލިބިގެން މިކަމެއް ކުރާތާ ދެތިން ގަރުނު ވެއްޖެ އެވެ. މިއީ ހަގީގަތުގައި ގާނޫނީ ފަންނުގެ ބަހާތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ދުވަސްވީ ބަހާ އެވެ. 1800 ގެ އަހަރުތަކުގައި އިނގިރޭސިވިލާތާއި ވޭލްސްގެ ނޯޓަރީސް ސޮސައިޓީ ވުޖޫދުވިއިރު، ޔޫރަޕްގައި 1400 ގެ ކުރިއާ ހަމައަށްވެސް ނޯޓަރީގެ ހިދުމަތުގެ ތާރީހު ކިޔެ އެވެ.

ނޯޓަރައިޒް ކޮށްދިނުމަކީ، 'ޤާނޫނީ ލިޔެކިޔުންތަކުގައި ސޮއިކުރާ ފަރާތްތަކުގެ އައިޑެންޓިޓީ ބަލައި، ކަށަވަރުކޮށްދީ، އެފަދަ ލިޔެކިޔުމުގައި ސޮއިކުރާ ފަރާތްތަކަށް އޭގައި ބަޔާންކުރާ އެއްޗެއް އެނގޭކަން ކަށަވަރުކޮށް، އެފަދަ ލިޔެކިޔުންތަކުގައި އެފަރާތްތަކުން ސޮއިކުރިކަން ހެކިކޮށްދީ، އެނޫންވެސް އެފަދަ ލިޔުންތަކުގެ ސައްހަކަން ކަށަވަރުކޮށްދިނުމުގެ ގޮތުން ކުރަންޖެހޭ ކަންކަން ކުރުމެވެ.' މިއީ 'ޕަބްލިކް ނޯޓަރީއެއްގެ ގޮތުގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ ގަވާއިދު' ގައި ދީފައިވާ ތައުރީފެވެ. އެއަށްވުރެ ތިލަކޮށް ބުނާނަމަ، ނޯޓަރީއަކީ ގާނޫނީ ލިޔުމެއްގައި ދެ ފަރާތެއްގެ ދެމެދުގައި ސޮއިކުރެވުނު ކަމުގެ މައްޗަށް މިނިވަންކަމާއެކު ހެކިބަސްދޭ، އަދި އެކަން ކުރުމަށް ރަސްމީ އިދާރާއަކުން ހުއްދަ ދީފައިހުރި ކޮންމެ މީހެކެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެ ހުއްދަ ދޭ އިދާރާއަކީ ބާ ކައުންސިލް އެވެ.

ރާއްޖޭގައި 'ލިޔުންތަކުގައި ތައްގަނޑު ޖެހުމުގެ' އުސޫލުތައް ބުނެދެނީ ދެ ގަވާއިދެއްގަ އެވެ. އެއީ 'އަސްލާ އެއްގޮތްކަމުގެ ތައްގަނޑު ޖެހުމުގެ ގަވާއިދު' އާއި 'ޕަބްލިކް ނޯޓަރީއެއްގެ ގޮތުގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ ގަވާއިދު' އެވެ. މި ދެ ގަވާއިދަށްވެސް ބާރު ލިބެނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ގާނޫނީ ފަންނުގެ ގާނޫނުންނެވެ. މި ގަވާއިދުތަކުގައި ބުނެފައިވާ މަސައްކަތް ކުރެވޭނީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ގާނޫނީ ވަކީލުކަން ކުރުމުގެ ހުއްދަ ލިބިފައިވާ ވަކީލުންގެ ތެރެއިން، ބާ ކައުންސިލުން ކަނޑައަޅާ ޝަރުތުތައް ފުރިހަމަވާ ވަކީލުންނަށެވެ.

'ތައްގަނޑު ޖަހައިދިނުމުގެ ހިދުމަތް' ދޭ ފިހާރަތައް ރާއްޖޭގައި ވަރަށް ގިނަ އެވެ. ނޯޓަރައިޒް ކުރަންޖެހޭ ލިޔުމެއް މިއިން ފިހާރައަކަށް ގެންދިއުމުގެ ކުރިން ނޯޓަރައިޒްކޮށްދެނީ ކާކުކަމާއި، އެއީ ބާ ކައުންސިލްއިން ހުއްދަ ދީފައިވާ ފަރާތެއްތޯ ކަށަވަރުކުރަން ވާނެ އެވެ. ބާ ކައުންސިލްއިން ހުއްދަ ދީފައިވާ ނޯޓަރީންގެ ލިސްޓް އެ ކައުންސިލްގެ ވެބްސައިޓުގައި އާންމުކޮށްފައި އޮންނާނެ އެވެ. ނޯޓަރީގެ ހިދުމަތް ލިބިގަންނަ ފަރާތަކީ ފުރަތަމަ ދަރަޖައިގެ އާއިލީ ގުޅުން އޮތް ފަރާތަކަށް ވާނަމަ ނުވަތަ، ހިދުމަތް ދޭ ފަރާތުގެ މުވައްކިލަކަށްވާނަމަ އެ ހާލަތުގައި އެ ވަކީލަކު ނޯޓަރީއެއްގެ ގޮތުގައި ފޯރުކޮށްދޭ ހިދުމަތްތައް ފޯރުކޮށްދީގެން ނުވާނެ އެވެ.

ޕަބްލިކް ނޯޓަރީ، ގާނޫނީ ލިޔުމެއްގައި ތައްގަނޑު ޖަހައިފިނަމަ އޭނާ އެ ހެކިވަނީ އެ ލިޔުމުގައި ސޮއިކޮށްފައިވާ ފަރާތްތަކުން އެ ލިޔުމުގައި ސޮއިކުރީ އޭނާގެ ހާޒިރުގައި ކަމަށެވެ. އަދި ގާނޫނީ ވަކީލު، އެއްވެސް ލިޔުމެއްގައި އަސްލާ އެއްގޮތްކަމުގެ ތައްގަނޑެއް ޖަހައިފިނަމަ އޭނާ އެ ހެކިވަނީ އެ ހިދުމަތް ލިބިގަތް ފަރާތުގެ އަތުގައި އެ ލިޔުމުގެ އަސްލު އޮތްކަމާއި، އެ ލިޔުމުގެ އަސްލުގައި ޝައްކު އުފެދޭ ފަދަ އެއްވެސް ކަމެއް ނެތްކަމަށެވެ. ރަސްމީ އިދާރާއަކުން މީހަކަށް ވަޒީފާއެއް ދިނުމުގައި ވަރަށް ގިނަ ފަހަރު ބަރޯސާވަނީ ވަކީލުގެ އޮފީހުން މި ޖެހި ތައްގަނޑުތަކުގެ މައްޗަށެވެ. ހުށަހެޅޭ ލިޔުންތަކުގެ ސައްހަކަމާމެދު އިތުރު ސުވާލެއް އުފެދޭފަދަ ހާލަތެއް ނެތްނަމަ، ވަކީލުގެ ތައްގަނޑަށް އޮންނަ އިތުބާރުގެ މައްޗަށް ރަސްމީ އިދާރާގެ އިޖުރާއަތުތައް ތަރުތީބު ކުރާނެ އެވެ.

ނޯޓަރީ އަކު ޖަހާލާ ތައްގަނޑުން ހެކިވީ ކަންކަމުގައި އަސްލެއް ނެތްކަން އެއްވެސް ހިސާބަކުން ހާމަވެއްޖެނަމަ އެ ވަކީލަކު ކުރިމަތިލާންޖެހޭ ނަތީޖާތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ. ތިންލައްކަ ރުފިޔާއާ ހަމައަށް ޖޫރިމަނާ ކުރެވުމާއެކު ސުލޫކީ މައްސަލަ ބަލައި ފިޔަވަޅު އެޅުމުގެ ބާރު ބާ ކައުންސިލްއަށް ލިބިގެންވެ އެވެ.

އަސްލާ އެއްގޮތްކަމުގެ ތައްގަނޑު ޖަހާލާ ކޮންމެ ފަހަރަކު، ނުވަތަ ނޯޓަރައިޒްކޮށްދޭ ކޮންމެ ފަހަރަކީ ކަންތައްތަކެއްގެ މައްޗަށް ހެކި ދެވޭ ފަހަރެކެވެ. އަސްލު ސެޓްފިކޭޓް ލޮލަށް ނުފެނި 'އަސްލާ އެއްގޮތް' ކަމަށް ބުނުމަކީ ދޮގު ހެކިބަހެކެވެ. 'ނޯޓަރައިޒްޑް' ކަމަށް ތައްގަނޑު ޖެހި ލިޔުމުގައި ސޮއިކުރި މީހުން ލޮލަށްވެސް ނުފެނި، މި ލިޔުމުގައި ސޮއިކުރީ މަގޭ ހާޒިރުގައި ކަމަށް ބުނުމަކީވެސް ދޮގު ހެކިބަހެކެވެ. އެގޮތަށް އެކަން ކޮށްލަދޭން އެދުމަކީ ކުށެއް ކުރަން އެދުމެވެ. އެއީވެސް ކުށެކެވެ.

ބުނެދެވޭތޯ މިއުޅެނީ ނޯޓަރައިޒް ކުރުމާއި، އަސްލާ އެއްގޮތްކަމަށް ބަޔާންކުރުމަކީ ހަމައެކަނި 'ތައްގަނޑެއް ޖަހާލަދިނުން' ނޫން ކަމެވެ. އެއީ އެ ހުއްދަ އޮންނަ ވަކީލުންގެ ކިބައިން ވަރަށް ގިނަ މީހުން އެދޭ ހިދުމަތެކެވެ. މި ހިދުމަތަށް އެދޭއިރު ހިދުމަތަށް އެދޭ މީހާގެ އަތުގައި ލިޔުންތަކުގެ އަސްލެއް ނުހުރެ އެވެ. އަސްލު އޮންނަނީ ރަށުގަ އެވެ. ރަށުން އަސްލު ލިޔުންތައް ގެނެސްގެން އެކަން ކުރާނަމަ މާބޮޑަށް ލަސްވާނެތީ 'ތައްގަނޑެއް ޖަހާލަ ދިނުމަށް' ރައްޓެހި ވަކީލެއް ގާތުގައި އެދެނީ އެވެ. ވަކީލުވެސް އޭނާއަށް ކުރާ އިތުބާރެއްގެ ބޮޑުކަމުން އެކަން ކޮށްލަދެނީ އެވެ. ވަރަށް ގިނަ ފަހަރު އެކަން ދާނީ ރަނގަޅަށެވެ. ނުފެންނާނީ ބެދޭ މަޅި އެވެ.